________________
%3
१५८
उत्तराध्ययनसूत्रे केचित्तु सूत्रस्य षड् गुणान् वदन्ति । तद् यथा
अप्पक्खरमसंदिद्धं, सारवं विस्सोमुहं ।
अत्थोभमणवज्जं च, सुत्तं सव्वण्णुभासियं ॥१॥ छाया-अल्पाक्षरमसंदिग्धं, सारवद् विश्वतोमुखम् ।
अस्तोभमनवा च, मूत्रं सर्वज्ञभाषितम् ॥ १॥ व्याख्या-'अल्पाक्षरम् ' मिताक्षरं, यथा सामायिकसूत्रम् ॥१॥ असंदिग्धम्-सैन्धवशब्दवद् यल्लवण-वसन-तुरगायनेकार्थसंशयकारि न भवति, यथा-अहिंसा ॥२॥ सारवत्वं च पूर्ववत् ॥३॥ 'विश्वतोमुखं' प्रतिमूत्रं चरणानुयोगाधनुयोगचतुष्टयव्याख्याक्षमम् , यथा-' धम्मोमंगल मुकिट्ठ' इत्यादि श्लोके ॥ ६॥ वर्णादिक का जिसमें नियत परिमाण होता है वह मित गुण है ॥७॥ एवं कर्णमनोहर जो होता है वह मधुर गुण संयुक्त सूत्र माना जाता है ॥ ८॥ किन्हीं २ के मतानुसार सूत्र के ६ गुण भी माने गये हैं-वे ये हैं
अल्पाक्षर १, असंदिग्ध २, सारयुक्त ३, विश्वतोमुख ४, अस्तोभ ५, अनवद्य ६ । इनमें मित अक्षर जिसमें हो वह अल्पाक्षर गुण है, यह "अल्पाक्षर" प्रथम गुण है । जैसे सामायिक सूत्र ॥१॥ सैन्धव शब्द की तरह जो लवण, वसन, तुरग आदि अनेक अर्थों के बोध का संशयजनक नहीं हो वह "असंदिग्ध" गुण है । जैसे अहिंसा शब्द ॥२॥ भूमि शब्द के समान अनेक पर्यायों से युक्त जो सूत्र वह " सारवत् " तीसरा गुण वाला है ॥३॥ प्रत्येक सूत्र चरणानुयोगादिक अनुयोगचतुष्टय से युक्त है वह “विश्वतोमुख" गुणवाला सूत्र माना जाता है । વર્ણાદિકનું જેમાં નિયત પરિમાણ હોય છે તે મિતગુણ છે. (૭) જે કર્ણ મનહર હોય છે તે મધુરગુણ સંયુક્ત સૂત્ર માનવામાં આવે છે. (૮) કેઈ કેઈન મત અનુસાર સૂત્રના છ ગુણું પણ માનવામાં આવ્યા છે તે પ્રમાણે છે–
અલપાક્ષર ૧ અસંદિગ્ધ ૨ સાયુકત ૩
વિશ્વતોમુખ૪ અસ્તાભ ૫ અનવદ્ય ૬ - આમાં મિત અક્ષર જેમાં હોય તે અલ્પાક્ષર ગુણ છે, આ “અલ્પાક્ષર પ્રથમ ગુણ છે, જેમ સામાયિક સૂત્ર (૧) સૈધવ શબ્દની માફક લવણ, વસન, તુરગ આદિ અનેક અર્થોના બધ જેમાં સંશયજનક ન હોય તે “અસંદિગ્ધ” ગુણ છે. જેમ અહિંસા શબ્દ (૨) ભૂમિ શબ્દની માફક અનેક પર્યાયથી યુકત જે સૂત્ર હેય त “सारवत्" alon गुमा छ. (3) प्रत्ये सूत्र यानुयोगा िमनुयोग यतुष्टयथी युक्त छ त “ विश्वतोमुख " गुणवाा सूत्र भानामा मा छे.
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૧
