________________
२३६
श्रीदशवैकालिकसूत्रे कल्येन = आरोग्येण आरोग्यकरणेनेत्यर्थः ज्ञानदर्शनचारित्रलक्षणमोक्षमार्गोपदेशद्धारेति भावः, आनयति = जीवयति सांसारिकविशालविषयकाननसंलग्नेष्टवियोगानिष्टसंयोगदावानलज्वालामालावलीढान् प्राणिन इति कल्याणं = दयाभिधानसंयमस्वरूपं, निपातनाण्णत्वम्, तदुपादेयभूतं जानाति, श्रुत्वा च पापक-नरकादिकुगतिपातिनं हेयभूतमसंयमं जानाति, उभयमपि-उपादेयानपादेयभूतसंयमासंयमलक्षणं द्वयमपि श्रुत्वैव जानाति । निष्कर्षमाह-अत्र यत् श्रेया हितं तत् समाचरेत्=विदध्यात् ॥११॥ मूलम्-जो जीवे वि न याणेइ अजीवे वि न याणइ ।
जीवजीवे अयाणतो, कह सो नाहीइ संजमं ॥१२॥
छाया-यो जोवानपि न जानाति, अजीवानपि न जानाति ।
जीवाऽजीवानजानन् कथं, स ज्ञास्यति संयमम् ॥१२॥ सान्वयार्थः-जो जो जीवेवि जीवोंकोभी न याणेइ-नहीं जानता है (और) अजीवेवि अजीवोंकोभी न याणेइ=नहीं जानता है, जीवाजीवे जीवों और अजीवोंको अयाणंतो नहीं जानता हुआ सो वह संजमं संयमको कई-कैसे नाहीइ-जानेगा ! अर्थात् नहीं जान सकता ॥१२॥
टीका-जो 'जीवेवि' इत्यादि । यः जीवान् एकेन्द्रियादीन्, जीवलक्षणं तु मत्कतात्तत्त्वप्रदीपाद्विशेषतोऽवगन्तव्यम्, न जानाति-न वेत्ति, तथा अनीवान्जीवविपरीतलक्षवालेको, अथवा ज्ञान-दर्शन-चारित्र-रूपी आरोग्यसे, हितवचन अथवा उपदेशसे संसारके विषय रूपी विशाल वनमें धधकती हुई इष्टवियोग अनिष्टसंयोगरूप दावाग्निी ज्वालाओंमें जलते हुए जीवोंको शान्ति देनेवालेको कल्याण कहते हैं । इस कल्याण (संयम) का ज्ञान गुरुमुखसे सुनकर हीं होता है । पाप अर्थात् नरक आदि कुगतियोंमें गिरानेवाले असंयमका ज्ञान भी सुननेसे ही हो ता है, तथा इन दोनों का भी ज्ञान सुननेसे ही होता है । इसलिए इनमेंसे जो श्रेष्ट (हितकर) हो उसमें प्रवृत्ति करनी चाहिए ॥११॥
'जो जीवे वि.' इत्यादि । जो पुरुष एकेन्द्रिय आदि जीवोंके स्वरूपको नहीं जानता और न
કર્મોથી ઉત્પન્ન થનારી બધી આધિ-વ્યાધિ અને બાધાથી રહિત મોક્ષની પ્રાપ્તિ કરાવનારને અથવા જ્ઞાન-દર્શન ચારિત્રરૂપી આરોગ્યથી, હિતવચન અથવા ઉપદેશથી સંસારના વિષયરૂપી વિશાળ વનમાં ભભુક્તા ઈષ્ટવિગ-અનિષ્ટસ ગરૂપી દાવાગ્નિની જવાળાઓમાં બળતા છોને શાન્તિ દેનારને કલ્ય ણ (સંયમ) નું જ્ઞાન ગુરૂમુખથી શ્રવણ કરવાથી જ થાય છે. પાપ અર્થાત્ નરક આદિ કુંગતિઓમાં પાડનારા અસંયમનું જ્ઞાન પણ સાંભળવાથી જ થાય છે; તથ એ બેઉનું જ્ઞાન પણ સાંભળવાથી જ થાય છે, તેથી એમાં જે શ્રેષ્ઠ (હિતકર) હોય એમાં प्रवृत्ति ४२वी ने . (११) . * जो जीवे वि० त्यारे ५३५ मेन्द्रिय साना २१३५ने ongता नथी भने
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્રઃ ૧
