________________
अध्ययन ४ गा० ७-८ अयतनायाः दुःखफ लम्
........२३१ यर्थ एवेति चेन्न, यथाविधिनिबद्धमुखवस्त्रि कस्यापि मुनेरनृतकर्कशादिसावद्य-भाषणेऽनावृतमुखेन भाषणवदयतना भवतीति सर्वथा भाषासमितिसमाराधनाऽवधानमाधातुमस्योपदे. शस्य सार्थक्यात् । शेषं पूर्ववद्वयाख्येयम् ॥६॥ मूलम्-कहं चर कहं चिट्ठ कहमासे कहं सए ।
१२ १३ १४ ___ कहं भुंजतो भासतो, पावकम्मं न बंधई ॥७॥ छाया--कथं चरेत् कथं तिष्ठेत्, कथरमासीत कथं शयीत ।
___ कथं भुजानो भाषमाणः, पापकर्म न बध्नाति ॥७॥ सान्वयार्थ :-शिष्य पूछता है-(अगर ऐसा है तो हे गुरु महाराज !)कई = कैसे चरे = गमन करे ?, कई = कैसे चिट्टे = खड़ा हो ?, कहं = कैसे आसे = बैठे ?, कई = कैसे सए = सोवे ?, कहं = किस प्रकार मुंजतो = आहार करता हुआ (तथा) भासतो = पोलता हुआ पावकम्म = पापकर्म न बंधई = नहीं बांधता है ॥७॥
शिष्यः पृच्छति-'कहं चरे' इत्यादि ।
टीका--हे भगवन् ! यद्येवं तर्हि संयतः कथं केन प्रकारेण चरेत्-विहरेत् ?, कथं बन्ध होता है । उस पापकर्मका फल कडुआ होता है ।
प्रश्न-हे गुरु महारज ! अयतनाको दूर करनेके लिए ही मुखवस्त्रिका मुख पर बाँधी जाती है, फिर उनके प्रति 'अजयं भासमाणो य ऐसा उपदेश देना कैसे संगत है ?।।
___ उत्तर-हे शिष्य ! सुनो; मुख पर मुखवस्त्रिका सदा बाँधी रहने पर भी असत्य कर्कश कठोर आदि बोलनेसे तथा सावध उपदेश देनेसे उसी प्रकार अयतना होती है जिस प्रकार खुले मुख बोलनेसे होती है। साधुको भाषासंबन्धी सब प्रकारकी अयतनाका त्याग करना चाहिए इसलिए यह अयतनाके त्यागका उपदेश दिया गया है ॥६॥
शिष्य पूछता है-'कहं चरे०' इत्यादि । हे भगवन् ! यदि ऐसा है तो मुनि कैसे चले ? कैसे खड़ा रहे ? कैसे बैठे ? कैसे शयन
अजयं भासमाणो त्या मयतनापू भाषय ४२वाथा हिंसा थाय छे. मने पाप બંધાય છે. એ પાપકર્મના ફળ કડવાં આવે છે.
પ્રશ્ન-હે ગુરૂ મહારાજ ! અયતનાને દૂર કરવાને માટે મુખવસ્ત્રિકા મુખ પર બાંધવામાં भाव छ, पछी तमनी प्रत्ये 'अजयं भासमाणो य' सव अपहेश मा वारीत सात छ ?
ઉત્તર–શિષ્ય ! મુખ પર મુખવસ્ત્રિકા સદા બાંધી રહેવા છતાં પણ અસત્ય કર્કશ કઠોર આદિ બલવાથી તથા સાવદ્ય ઉપદેશ આપવાથી એવા પ્રકારની અયતના થાય છે કે જેવા પ્રકારની અયતના ઉઘાડે મોંએ બોલવાથી થાય છે. સાધુએ ભાષાસંબંધી સવ* પ્રકારની અયતનાનો ત્યાગ કરે જોઈએ, તેથી આ અયતનાના ત્યાગને ઉપદેશ આપવામાં भाव्य छे. (६)
शिष्य पछे छ-'कहं चरे.' त्या€,
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્રઃ ૧
