________________
१४०
श्रीदशवैकालिकसूत्रे पि, आजीववृत्तिता-आजीवे - जीविकायां वृत्तिः = स्थितिर्यस्य तद्भावः, यद्वा आजीववतिता, इतिच्छाया आजोवे जीविकायां वर्तितुं शीलं यस्यासौ अजीववर्ती तस्य भाव इति तदर्थः (२९),
तप्तानिवृतभोजित्वं = तप्तं = वह्निनोष्णीकृतं च तत् अनिवृतं = शस्त्रापरिणतं तप्तानिवृतम् अर्द्धपकमिति भावस्तद्भोक्तुं शीलमस्य तत्त्वम्, मिश्रान्नादिसेवनमित्यर्थः (३०)
आतुरस्मरणम् = आतुराः = रोगादिग्रस्तास्तेषां स्मरणं = तत्कर्तृकपूर्वोपभुक्तबस्तुस्मरणमिति फलितम्, यद्वा आतुरशब्दोऽत्र भावप्रधाननिर्देशस्तथाचाऽऽतुरत्वे स्मरणमिति समासः, रोगाद्यवस्थायां पूर्वाऽनुभूतवस्तुस्मरणमित्यर्थः (३१) । चकार इहापि समुच्चयार्थकः । अत्रासंयमादयो दोषा जायन्ते ॥६॥ मूलम्-मूलए सिंगबेरे य, उच्छुखंडे अनिव्वुडे ।
कंदे मूले य सच्चित्ते. फले बीए य आमए॥७॥ छाया-मूलकं शृङ्गाबेरं च इक्षुखण्डमनिर्वृतम् ।
कन्दो मूलं च सचित्तं, फलं बीजं चामकम् ॥७॥ सान्वयार्थः-य और (३२) मूलए-मूला (३३) सिंगबेरे अदरख (३४) उच्छुखंडे सगन्ना (सेलडी) अनिव्वुडे शस्त्रसे अपरिणत (३५) कंदे-कन्द य और (३६) मूले= शिफा (तथा) सच्चित्ते-सचित्त (३७) फले-फल य और आमए सचित्त (३८) बीए= बीज । भावार्थ-इनके सेवन से अनन्तकाय आदि वनस्पतिकायकी विराधना होती है ॥७॥
टीका-मूलकं प्रसिद्धम् ३२ गबेरं-शृङ्गवद्वेरं-शरोरं यस्य तत् आर्द्रकमित्यर्थः (३३), च-तथा इक्षुखण्डम् इक्षुशकलम् एतत्रयम् अनिवृतं-शस्त्रपरिणतम् (३४) कन्दः=
(२८) गृहस्थकी वैयावृत्य (सेवा-शुश्रूषा) करना । (२९) अपनी जाति या कुल आदि बताकर भिक्षा लेना । (३०) आधा पक्का आधा कच्चा अर्थात् मिश्र अन्न-पानी आदि लेना।
(३१) रोग आदिकी अवस्थामें पहले सेवन किये हुए विषयोंका स्मरण करना अर्थात् बीमारीमें हाय ! हाय ! करना ॥६॥
(२८) गृहस्थनी वैयाकृत्य (सेवा-शुश्रूषा) ३२पी. (૨૯) પિતાની જાતિ યા કુળ બનાવીને ભિક્ષા લેવી. (૩૦) અધપાકાં–અધકાચાં અર્થાત્ મિશ્ર અનપાણી આદિ લેવા.
(૩૧) રેગાદિની અવસ્થામાં પહેલાં સેવેલાં વિષયનું સ્મરણ કરવું અર્થાત્ બિમારીમાં 'हाय ! हाय !' ४२वी. (६)
(३२) सयित्त भूजार्नु सेवन ४२७.
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્રઃ ૧