________________
मुनिहर्षिणी टीका अ. ४ गणिसम्पद्वर्णनम्
९७ विदित्वा वादं प्रयोक्ता भवति । ३ क्षेत्रम् आर्यांऽनार्याधिष्ठितं स्थानं सुलभबोधिकं दुर्लभ बोधिकं वा ग्रामनगरादिकं विदित्वा वादं प्रयोक्ता भवति । ४ वस्तु बादस्य विषयं दारुणमदारुणं, द्रव्यानुयोगादिरूपं, पुण्यपापनिरूपणरूपं वा। अथवा वस्तु हेयोपादेयोपेक्षणीयभेदात्रिविधं, तत्र हेयं-क्रोधादिकम्, उपादेयं-क्षान्त्यादिकम्, उपेक्षणीयं-परदोषादिकं च विदित्वा वादं प्रयोक्ता भवति, सेयं प्रयोगसंपद् भवति । ___ अयं भावः-आत्मशक्त्यादिकं विचिन्त्य वादादौ प्रवर्तनीयं, तथा कृत एव कार्य सफलं भवति यथा-वैद्यो रोग तन्निदानं च विचार्य तदपनोदनाथ सपथ्यं भैषज्यं प्रयुक्ते, तथा प्रयुक्ते च तत्र साफल्यं लभते ॥ मू० ७॥ अथवा सांख्य अथवा कापालिक और चार्वाक-नास्तिकमतानुयायी है, ऐसा जानकर वाद करता है । [३] 'खेत्तं' [क्षेत्र] इस क्षेत्र में आर्य लोग रहते हैं या अनार्य लोग ?- अथवा इस नगर में रहने वाले मनुष्य सुलभबोधि हैं या दुर्लभबोधि ? ऐसा जानकर वाद का प्रयोग करता है । [४] 'वत्थु' [ वस्तु] वाद का विषय कठिन है या सरल है ? द्रव्यानुयोगादि रूप है अथवा पुण्यपापनिरूपणरूप है ? उसको वस्तु कहते हैं । अथवा वस्तु, हेय उपादेय और उपेक्षणीय भेद से तीन प्रकार की है। क्रोध आदि हेय है। क्षान्ति आदि उपादेय है। और परदोष आदि उपेक्षणीय है । ऐसा जानकर वाद का प्रयोग करता है । इस रीति से प्रयोगसम्पदा का निरूपण हुआ । तात्पर्य यह है कि-आत्मशक्ति आदि को जानकर वाद आदि में प्रवृत्त होना चाहिये, ऐसा करने पर ही काम सफल होता है । जैसे वैद्य रोग છે કે દુર્વિદગ્ધ-અણઘડ છે, એવું જાણીને, તથા આ સભા બૌદ્ધ છે. અથવા સાંખ્ય
पति या नास्तिमतानुयायी छ, मेjatीने वा ४२ छ. ३ 'खेत क्षेत्र] આ ક્ષેત્રમાં આર્યલેક રહે છે કે અનાય લેક? – અથવા આ નગરમાં રહેવાવાળા સુલભબોધિ છે. દુર્લભાધી? એ જાણી લઈને પછી પ્રોગકરે છે, ४ ‘वत्थु ' ( वस्तु) 'पानविषय 8न छ सडसी छ. १' द्रव्यानुयोग આદિરૂપ છે કે પુણ્ય પાપનિરૂપણરૂપ છે?” તેને વસ્તુ કહે છે. અથવા વસ્તુ હેય ઉપાદેય અને ઉપેક્ષણીય એવા ભેદે કરીને ત્રણ પ્રકારની છે. ક્રોધ આદિ હેય છે. ક્ષાન્તિ આદિ ઉપાદેય છે અને પરદેષ આદિ ઉપેક્ષણીય છે, એ જાણીને પછી પ્રયોગ કરે છે. આ રીતે પ્રગસભ્યદાનું નિરૂપણ થયું, તાત્પર્ય એ છે કે-આત્મશક્તિ આદિને જાણીને પછી તે વાદવિષયમાં પ્રવૃત્ત હોવું જોઈએ. એમ કરવાથી જ કામ
શ્રી દશાશ્રુત સ્કન્ધ સૂત્ર
