________________
प्रकाशिका टीका - सप्तमवक्षस्कार: सू० ४ मण्डलायामादि वृद्धिहानिनिरूपणम्
२९
कियत्प्रमाणकेन परिक्षेपेण प्रज्ञप्तं कथितमिति प्रश्नः, भगवानाह - 'गोयमेत्यादि' 'गोयमा' हे गौतम ! 'णव णवउ जोयणसहस्साई' नवनवति योजनसहस्राणि 'छच्च छत्ताले जोयणसए' षट् च चत्वारिंशत् योजनशतानि षट् चत्वारिंशदधिकानि षड् योजनशतानीत्यर्थः 'आयामविक्खंभेणं पश्नत्ते' आयामविष्कंभाभ्यां दैर्घ्यविस्ताराभ्यां प्रज्ञप्तं कथितम्, नव नवतियोजन - सहस्राणि षट्चत्वारिंशदधिकानि पड्योजनशतानि आयामविष्कंभाभ्यां प्रज्ञप्तमिति । तथा 'तिष्णि य जोयणसय सहस्साई पण्णरस य जोयणसहस्साई' त्रीणि च योजनशतसहस्राणि पंच दशच योजन सहस्राणि 'एगुणणउई च जोयणाई किंचि विसेसाहियाई परिक्खेवेणं पनते' एकोननवतिं च योजनानि किंचिद्विशेषाधिकानि परिक्षेपेण प्रज्ञप्तं कथितम् त्रीणि योजनशतसहस्राणि पंचदशयोजनसहस्राणि एकोन नवति योजनानि किंचिद्विशेषाधिकानि परिधिना
टीकार्थ - इस सूत्र द्वारा गौतमस्वामी ने प्रभुश्री से ऐसा पूछा है - 'जंबुद्दीवे णं भंते ! दीवे सव्कभंतरे सूरमंडले केवइयं आयामविक्खंभेणं, केवइयं परिक्खेवेणं पण्णत्ते' हे भदन्त ! इस जम्बूद्वीप नामके द्वीप में सर्वाभ्यन्तर सूर्यमण्डल आयाम और विष्कम्भ की अपेक्षा कितने आयाम और विष्कम्भ वाला कहा गया है तथा परिक्षेप की अपेक्षा वह कितना परिक्षेपवाला कहा गया है ? इसके उत्तर में प्रभुश्री कहते हैं- 'गोयमा ! णवणवउई जोयणसहरसाई छच्च चत्ताले जोयणसए आयामविवखंभेणं पण्णत्ते' हे गौतम ! जम्बूद्वीप नामके द्वीप में सर्वाभ्यन्तर मंडल ९९६४० योजन प्रमाण आयाम विष्कम्भ वाला कहा गया है ।
'तिष्णिय जोयणसय सहस्साई पण्णरस य जोयणसहरसाई एगूण णउई च जोयणाई किंचि विसेसाहियाई परिक्खेवेणं पत्ते' तथा ३ लाख १५ हजार ८९ योजन से कुछ विशेषाधिक परिक्षेपवाला कहा गया है । आयाम और विष्कम्भ की उत्पत्ति इस प्रकार से होती है जम्बूद्वीप का प्रमाण १ लाख योजन अर्थ- 2 - या सूत्र वडे गौतस्वामी प्रसुने या भतनो प्रश्न ये छे ! 'जंबुद्दीवे णं भंते ! दीवे सव्वव्यंतरे सूरमंडले केवइयं आयामविक्खंभेणं, केवइयं परिवेक्खेवेणं पण्णत्ते' हे लह ंत ! આ જંબૂદ્વીપ નામક દ્વીપમાં સર્વાભ્યંતર સૂ^મંડળ આયામ અને વિષ્ણુ ંભની અપેક્ષાએ કેટલા આયામ અને વિષ્ણુભવાળા કહેવામાં આવ્યે છે. તેમજ પરિક્ષેપની અપેક્ષાએ તે डेटा परिक्षेपवाणी हेवामां आवे छे ! सेना श्वासां प्रभु उहे छे.- 'गोयमा ! णव णवउईं जोयणसहस्साई छच्च चत्ताले जोयणसए आयाम विक्खंभेणं पण्णत्ते' हे गौतम! जूદ્વીપ નામક દ્વીપમાં સર્વાભ્યતર મડળ ૯૯૬૪૦ યાજન પ્રમાણુ આયામ-વિષ્ણુ ભવાળા अहेवामां आवे छे. 'तिष्णि य जोयणसहरसाईं पण्णरस य जोयणसहस्साई एगूणणउइंच जीणाई किंचि विसेसाहियाईं परिक्खेवेर्ण पन्नत्ते' तेमन साथ १५ डलर ८८ योजन કરતાં કંઇક વિશેષાધિક પરિક્ષેપવાળા કહેવામાં આવેલ
છે. આયામ અને વિષ્ણુભની
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર