________________
प्रकाशिका टीका - सप्तमवक्षस्कारः सू० १९ करणानां संख्यादिनिरूपणम्
३०७
त्संख्यकानि करणानि चराणि - गतिमन्ति कतिच-कियत्संख्यकानि च करणाणि स्थिराणिगतिरहितानि प्रज्ञप्तानि - कथितानीति करणानां चरस्थिरत्वविषयकः प्रश्नः, श्रीभगवानाह - 'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ! 'सत्तकरणा चरा चत्तारि करणा थिरा पन्नत्ता' एकादश करणेषु मध्ये सप्त सप्त संख्यकानि करणानि चराणि भवन्ति तथा तेष्वेव मध्ये चत्वारि करणानि स्थिराणि प्रज्ञप्तानि - कथितानि, तत्र कानि सप्त चराणि कानिच चत्वारि स्थिराणि इति दर्शयितुमाह- 'तं जहा' इत्यादि, 'तं जहा ' तद्यथा - 'बवं बालवं कोलवं थी विलय गराइ वणिजं विट्ठी' बवं बालवं कोलवं स्त्रीविलोचनं गरादिवणिजं विष्टि: 'एएणं सत्तकरणा चरा' एतानि खलु बवादीनि सप्तकरणानि चराणि भवन्तीति 'चत्तारि करणा थिरा' चत्वारिर-चतुः संख्यकानि करणानि स्थिराणि प्रज्ञप्तानि - कथितानि इति, तान्येव स्थिराणि चत्वारि करणानि दर्शयितुमाह- 'तं जहा ' इत्यादि, 'तं जहा' तद्यथा - 'सउणी चउप्पयं णागं कत्थुग्धं' शकुनिचतुष्पदं नागं किंस्तुघ्नम्, 'एतेनं चत्तारि करणा थिरा पन्नता' एतानि शकुन्यादीनि चत्वारि करणानि स्थिराणि प्रज्ञप्तानि - कथितानीति, एतेषामेकादश करणानां कस्मिन् स्थाने समये वा चरत्वं कुत्रवा स्थिरत्वमिति दर्शयितुं प्रश्नयन्नाह - 'एएणं भंते !' इत्यादि, 'एएणं भंते ' एतानि एकादशानि करणानि खलु भदन्त ! 'चरा थिरावा कया चर हैं और कितने स्थिर हैं ? जो करण गतिवाले होते हैं वे चर और जो गति रहित होते हैं वे स्थिर करण कहलाते हैं। इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं- 'गोयमा ! सत्तकरणा चरा चत्तारि करणा थिरा' हे गौतम ! सात करण चर हैं और ४ करण स्थिर हैं । 'तं जहा' जैसे - 'बवं बालवं कोलवं थीविलोयणं गराइ वणिजं विट्ठी बव' करण बालव करण, कौलवकरण स्त्रीविलोचन करण गरादिकरण, वणिज करण, और विष्टकरण 'एए णं सत्त करणा चरा' ये सात करणा चर हैं और 'चत्तारि करणाfथरा' तथा इन से अतिरिक्त चार जो करण हैं वे स्थिर करण हैं 'तं जहा ' उनके नाम इस प्रकार से हैं- 'सउणी चउप्पयंणागं किंत्थुग्धं' शकुनि करण, चतुष्पाद करण, नाग करण और किंस्तुग्ध करण 'एए णं चत्तारि करणा थिरा पण्णत्ता' इस तरह ये शकुनि आदि चार करण स्थिर कहे गये हैं । 'एए णं भंते ! होय छे तेथे। स्थिर५२ हेवाय छे. खाना वाणां प्रभु हे छे- 'गोयमा ! सत्तकरणा चरा चत्तारि करणा थिरा' हे गौतम! सात थर छे अने या२४२ स्थिर छे. 'तं जहा ' नेवा - बवं बालवं कोलवं थीविलोयणं गराइ वणिजं विट्ठी' वर मासवपुराणु, मैसव स्त्रीविद्यायनम्रणु, वणन् भने विष्ट र 'एएणं सत्तकरण चरा' मा सात ४२शोयर छे
'चार करणा थिरा' तथा आ सिवायना यार ४२५ छे ते स्थि२४२ छे. 'तं जहा ' तेभना नाम या भुभ् छे- 'सउणी चउप्पयं णागं किंत्थुग्धं शत्रुनि४२, यतुष्पदृ४२], नाग२] अने हिंस्तुध्न २ 'एएणं चत्तारी करणा थिरा पण्णत्ता' मा राते या शहुनी माहि यार र स्थिर वामां आया है. 'एएणं भंते! चरा थिरा वा कया भवंति' हे लहंंत !
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર