________________
प्रकाशिका टीका-सप्तमवक्षस्कारः सू० १७ संवत्सरभेदनिरूपणम्
२६५ विशतिः पर्वाणि प्रज्ञप्तानि, चतुर्थस्य चन्द्रसंयरसरस्य चतुर्विंशतिः पर्वाणि पश्चमस्य खलु अभिवद्धितस्य षइविंशतिः पर्वाणि च प्रज्ञप्तानि एवमेव सपूर्वापरेण पञ्चसंवत्सरे युगे एकस्मिन् चतुर्विशं पर्वशतं प्रज्ञप्तम्, सोऽयं युगसंवत्सरः। प्रमाणसंवत्सरः खलु भदन्त ! कतिविधः प्रज्ञप्तः ? गौतम ! पञ्चविधः प्रज्ञप्तः, तद्यथा-नक्षत्रं-चन्द्रः-ऋतुरादित्योऽभिवदितः सोऽयं प्रमाणसंवत्सरः । नक्षत्रसंवत्सरः खलु भदन्त ! कतिविधः प्रज्ञप्तः ? गौतम! पञ्चविधः प्रज्ञप्तः तद्यथा
समकं नक्षत्राणि योगं युञ्जन्ति, समकम् ऋतवः परिणमन्ति । नात्युष्णो नाति शीतो बहूदको भवति नक्षत्रः १। शशि समक पौर्णमासी योजयन्ति विषमचारि नक्षत्राणि । कटुको बहूदकश्च तमाहुः संवत्सरं चान्द्रम् ॥२॥ विषमे प्रवालिनः परिणमन्ति अनृतुषु ददतिपुष्पफलम् । वर्ष न सम्यग्र वर्षति तमाहुः संवत्सरे कर्म ॥ ३॥ पृथिव्युदकानां च रसं पुष्पफलानां च ददात्यादित्यः । अल्पेनापि वर्षेण सम्यग् निष्पद्यते सस्यम् ॥ ४॥ आदित्यतेजस्तप्ताः क्षणलवदिवसा ऋतवः परिणमति ।
पूरयति च निम्नस्थले तमाहुरभिवद्धितं जानीहि ॥५॥ शनैश्वरसंवत्सरः खलु भदन्त ! कतिविधः प्रज्ञप्तः ? गौतम ! अष्टाविंशतिविधः प्रज्ञप्तः तद्यथा
अभिजित् श्रवणः धनिष्ठा शतभिषक द्वे च भवतो भाद्रपदे ।
रेवती अश्विनी भरणीकृतिका तथा रोहिणी चैव ॥ १॥ यावद् उत्तरा आषाढाः यंवा शनैश्चरो महाग्रह स्त्रिंशता संवत्सरैः सर्व नक्षत्रमण्डलं समानयति सोऽयं शनैश्वरसंवत्सरः ॥ सू० १७ ॥
टीका-'कइणं भंते ! संवच्छरा पन्नता' कति खलु भदन्त ! संवत्सराः प्रज्ञप्ता:
अब सूत्रकार "ज्योतिष्क देवों के-सूर्य चन्द्र नक्षत्र ग्रह और तारा के भेद से पांच प्रकार के ज्योतिषी देवों के चार :विशेष-गति विशेष से संवत्सर विशेष होते हैं इस अभिप्राय से संवत्सर के भेदों का कथन करते हैं
__ 'कइणं भंते ! संवच्छरा पण्णत्ता' इत्यादि टोकार्थ-इसमे गौतमस्वामी ने यही बात प्रभु से पूछी है 'कइणं भंते !
હવે સૂત્રકાર તિષ્ક દેના-સૂર્ય, ચન્દ્ર, નક્ષત્ર, ગ્રહ અને તારાઓના ભેદથી પાંચ પ્રકારના તિષી દેના ચાર વિશેષ-ગતિ વિશેષથી, સંવત્સર વિશેષ થાય છે – मे मलिप्रायथा संवत्सरना होनु थन ७२ छ-'कइणं भंते ! सवच्छरा पण्णता' इत्यादि
--मामा गौतमसपाभीय प्रभुने मापात पूछी छ-'कइणं भंते ! संवच्छर। ज०३४ જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્રા
