________________
२४६
जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसूत्रे दिवसो हीयते तावता तावता भागेन रात्रि वर्द्धते त्रिंशन्मुहूर्तलादेवाहोरात्रस्येति । 'एवं एएणं कमेणं ऊ सारेयवं' एवमित्युपसंहारे एतेनानन्तरोक्तेन क्रमेण उपायेन 'जयाणं भंते ! जंबुद्दीवे दीवे दाहिणदे' यदा खलु जम्बूद्वीपे द्वीपे मन्दरस्य पर्वतस्य दक्षिणार्द्ध-दक्षिणभागे सातिरेका द्वादशमुहूर्तप्रमाणा रात्रि भवतीति क्रमेण 'ऊ सारेयव्वं' दिनमानं ह्रस्वीकार्यम्-दिनमाने अल्पता कर्तव्या, रात्रिमाने वृद्धिश्च कर्तव्येति । तामेव दिनमानस्य हूखतां दर्शयितु माह-'सतरस' इत्यादि, 'सत्तरसमुहुत्ते दिवसे तेरसमुहुत्ता राई' सप्तदशमुहूत्र्तो दिवस त्रयोदशमुहूर्ता रात्रिः यदा खलु सर्वाभ्यन्तरमण्डलान्तरमण्डलादारभ्यैकत्रिंशत्तममण्डलाई पर्यों भवति तदा सप्तदशमुहूतों दिवसो भवति पूर्वोक्तप्रकारेण त्रयोदशमुहूर्तप्रमाणा रात्रि. भवति त्रिंशन्युहूर्त्तमात्रप्रमाणत्यादेवाहोरात्रस्येति । 'स तरसमुहूत्ताणंतरे दिवसे सातिरेगतेरसमुहु ता राई' यदा खलु जम्बूद्वीपे मेरोः दक्षिणोत्तरदिग्विभागे सप्तदशमुहूर्तानन्तरो दिवसो अधिक रात्रि होती जाती है। क्योंकि अहोरात का प्रमाण तो ३० मुहूर्त का ही है। 'एवं एएणं कमेणं ऊ सारेयवं' इस प्रकार के क्रम से 'जयाणं भंते ! जंघुद्दीवे दीवे दाहिणद्वे' जब जम्बूद्वीप नामके द्वीप में मन्दर पर्वत की दक्षिण दिशा में कुछ अधिक १२ मुहूर्त की रात्रि होने लगती है-तब दिनमान में हस्वता आने लगती है और रात्रिमान में वृद्धि होने लगजाती है इसे इस प्रकार से सझना चाहिये-'स तरसमुहु ते दिवसे तेरसमुहु ता राई' जब १७ मुहूते का दिन होता है तब १३ मुहूर्त की रात होती है जब सर्वाभ्यन्तर मण्डल से अनन्तर मंडल को लेकर ३१ वें मंडलार्द्ध में सूर्य होता है, उस समय १७ मुहूर्त का दिवस होता है और १३ मुहूर्त की रात्रि होती है इस तरह होने से दिन रात का प्रमाण ३० मुहूत का सध जाता है। 'स तरसमुहताणतरे दिवसे साति रेग तेरसमुहूता राई' और जब इस जम्बूद्वीप में मन्दर पर्वत की पूर्व पश्चिम રાત્રિ હોય છે કેમકે જેટલા જેટલા ભાગથી હીન દિવસ થવા માંડે છે તેટલા–તેટલા ભાગથી અધિક રાત્રિ થતી જાય છે. કેમકે અહોરાતનું પ્રમાણ તે ૩૦ મુહૂર્ત જેટલું જ છે. ‘एवं एएणं कमेणं उ सारेयव्वं' 4 प्रा२ना थी 'जयाणं भंते ! जंबुद्दीवे दीवे दाहिणद्धे'
જ્યારે જંબૂદ્વીપ નામક દ્વીપમાં મંદર પર્વતની દક્ષિણદિશામાં કંઇક અધિક ૧૨ મુહૂર્ત જેટલી રાત્રી થવા લાગે છે ત્યારે દિનમાનમાં હસ્વતા આવવા માંડે છે. અને રાત્રિ માનમાં वृद्धि थ। भांडे छ. म पातन मेवी शते सभापी मध्ये. 'सत्तरसमुहुत्ते दिवसे तेरस मुहत्ता राई' या १७ भुत नाहिस होय छे त्या३ १3 मुतनी रात होय छे. न्यारे સર્વાત્યંતરમંડળથી અનંતરમંડળને લઈને ૩૧ મા મંડલાદ્ધમાં સૂર્ય હોય છે તે સમયે ૧૭ મહુર્તનો દિવસ હોય છે. ૧૩ મહિનાની રાત્રિ હોય છે. આ પ્રમાણે દિવસ-રાતનું પ્રમાણ ૩૦ भुत लयित ३५मा सिय नय छ. 'सत्तरस मुहु ताणंतरे दिवसे सातिरेग तेरसमुहुत्ता રાઅને જ્યારે બા જંબૂઢીપમાં મંદર પર્વતની પૂર્વ-પશ્ચિમદિશામાં કંઈક અધિક ૧૩ મુહૂર્ત
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્રા