Page Text
________________
प्रकाशिका टीका - सप्तमवक्षस्कारः सू० २ सूर्यमण्डल निरूपणम्
गौतम ! जम्बूद्वीपे द्वीपे अशीतं योजनशतमगाह्यात्र खलु पंचषष्ठिः सूर्यमण्डलानि प्रज्ञप्तानि । लवणे खलु भदन्त समुद्रे कियन्तमवगाह्य कियन्ति सूर्यमण्डलानि प्रज्ञप्तानि, गौतम ! लवणे समुद्रे त्रीणि त्रिंशत् योजनशतान्यवगाह्यात्र खल एकोनविंशतितमं सूर्यमण्डलशतं प्रज्ञप्तम्, एवमेव सपूर्वापरेण जंबूद्वीपे द्वीपे लवणे च समुद्रे एकं चतुरशीतं सूर्यमण्डलशतं भवतीत्याख्यातम् । सर्वाभ्यन्तरात् खलु भदन्त सूर्यमण्डलात् कियत्या अवाधया सर्वबाह्यं सूर्यमण्डलं प्रज्ञसम् गौतम ! पंचदशोत्तरं योजनशतमबाधया सर्वबाह्य सूर्यमण्डलं प्रज्ञप्तम् । सूर्यमण्डलस्य खलु मदन्त सूर्यमण्डलस्य च कियदबाधया अन्तरं प्रज्ञप्तम्, गौतम ! द्वे योजने अबाधया अन्तरं प्रज्ञप्तम् । सूर्यमण्डलं खलु भदन्त कियदायामविष्कंभेन कियत्परिक्षेपेण कियद्वाहत्येन प्रज्ञप्तम्, गौतम ! अष्टचत्वारिंशत् एकषष्टिभागान योजनस्यायामविष्कंभाभ्याम् तत्रिगुणं सविशेषं परिक्षेपेण चतुर्विंशतिरेकषष्टिभागान् योजनस्य बाहल्येन प्रज्ञप्तमिति ॥ ०२ ॥
टीका - अत्र चत्वारि द्वाराणि प्रथमं मंडलं द्वारम्, द्वितीयमंतरालद्वारं, तृतीयमायामविष्कंभं, चतुर्थ बाहल्यद्वारम् । 'कइणं भंते' इत्यादि, 'कणं भंते ! सूरमंडला पण्णत्ता' कति faraiख्यकानि खलु भदन्त ! सूर्यस्य मण्डलानि प्रज्ञप्तानि कथितानि, तत्र मण्डलनाम दक्षिणायनमुत्तरायणं कुर्वतो द्वयोः सूर्ययोः स्वप्रमाण चक्रवालविष्कम्भं प्रतिदिनं भ्रमिक्षेत्र स्वरूपमेव मण्डलत्वकथनं तु मंडलसदृशत्वादेषाम् नतु वस्तुतो मण्डलत्वम् यतो मंडल प्रथमक्षणे यत्क्षेत्रं व्याप्तं तत्समश्रेण्येव यदि पुरः क्षेत्रं व्याप्नुयात् वास्तविकीमण्डलता स्यात् एवं सति पूर्वमंडलापेक्षया यदुत्तरमंडलस्य योजनद्वयमन्तरं प्रतिपादयिष्यति तत् न
टीकार्थ- गौतमस्वामी ने इस सूत्र द्वारा प्रभु से ऐसा पूछा है- 'कइ णं भंते ! सूरमंण्डला पण्णत्ता' हे भदन्त ! सूर्य मण्डल कितने कहे गये हैं ? दक्षिणायन और उत्तरायण करने वाले दो सूर्यो का प्रतिदिन का जो भ्रमिक्षेत्र स्वरूप स्वप्रमाण चक्रवाल विष्कम्भ है वहीं मण्डल शब्द से कहा गया है इस भ्रमिक्षेत्र को जो मण्डल शब्द से कहा गया है उसका कारण इस क्षेत्र का मण्डल के जैसा होना है वास्तव में यहां मण्डलता नही है क्योंकि मण्डल के प्रथम क्षण में जो क्षेत्र व्याप्त होता है वह यदि समश्रेणि में होता हुआ आगे के क्षेत्र को वह व्याप्त करता है तो वास्तविक रूप से मण्डलता उसमें आसकती है इस तरह की मण्डलता उसमें आने पर पूर्व मण्डल की अपेक्षा जो उत्तरमण्डलका योजन
टीडार्थ गौतमे या सूत्र वडे अनुने या जतना अन यछे ! 'कइणं भंते ! सूरमंडला पण्णत्ता' डे लहंत ! सूर्य भांडणो डेटा वामां आवेला छे ? दक्षिणायन भने ઉત્તરાયણ કરનારા એ સૂર્યંનુ પ્રતિપાદનનું જે ભ્રમિક્ષેત્ર સ્વરૂપ સ્વપ્રમાણ ચક્રવાસ વિષ્ણુભ છે તેજ મંડળ શબ્દથી કહેવામાં આવેલ છે. આનુ કારણ આ ક્ષેત્રનુ મડેલવત્ થવુ છે. ખરેખર અહી' મડળતા નથી કેમકે મ`ડળના પ્રથમાક્ષપામાં જે ક્ષેત્ર વ્યાસ થાય છે ને તે સમશ્રેણિમાં થઈને આગળના ક્ષેત્રને વ્યાસ કરે છે. તે વારતવિક રૂપમાં તેમાં
ज० २
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર
| SR No. | 006356 |
| Book Title | Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 03 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1978 |
| Total Pages | 567 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_jambudwipapragnapti |
| File Size | 35 MB |