________________
१९०
जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसूत्रे 'जयाणं भंते ! चंदे' यदा-यस्मिन्काले खलु भदन्त ! चन्द्रः 'अभंतर तच्चे' सर्वाभ्यन्तर तृतीयं मण्डलमुपसंक्रम्य-संप्राप्य चारं गतिं चरति करोति 'तयाण एगमेगेणं मुहुत्तेणं केवश्यं खेत्तं गच्छइ ! तदा खलु एकैकेन मुहूर्त्तन कियत्क्षेत्रं गच्छतीति प्रश्नः, भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि, गोयमा' हे गौतम ! 'पंचजोयणसहस्साई' पञ्चयोजनसहस्राणि 'असीइंच जोयणाई अशीति च योजनानि 'तेरस य भागसहस्साई' त्रयोदश च भागसहस्राणि 'तिण्णि य एगूणवीसे भागसए गच्छई' त्रीणि चैकोनविंशति भागशतानि, एकोनविंशत्यधिकानि त्रीणि भागशतानीत्यर्थः गच्छति, कस्य भागशतानीति जिज्ञासायामाह-'मंडल' इत्यादि, 'मंडल तेरस हिं जाव छेत्ता इति' अत्र यावत्पदेन 'सहस्से हिं सत्तहिय पणवीसेहिं सएहिं' इत्यस्य ग्रहणं भवति तथा च मण्डल त्रयोदश सहस्रः सप्तभिश्च पश्चविंशत्यधिकैः शतै मण्डल छिखा गच्छतीति। ३१५५४९ एतद् यदा द्वाभ्या मेकविंशत्यधिकाभ्यां शताभ्यां गुण्यते जातम् ६९७३६३२९।
तृतीय मंडल में मुहूर्तगति का कथन _ 'जयाणं भंते! चंदे अभंत०' हे भदन्त ! जब चन्द्र सर्वाभ्यन्तर तृतीय मंडलको प्राप्तकर अपनी गति करता है तब वह कितने क्षेत्र तक एक मुहूर्त में गमन करता है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं 'गोयमा ! पंच जोयणसहस्साइं असीई च जोयणाइं तेरसयभागसहस्साई तिण्णिय एगूणवीसे भागसए गच्छइ' हे गौतम ! उस समय वह चन्द्र एक मुहूर्त में ५०८० योजन और १३३९९ भाग तक गमन करता है। यहां यह किसका भाग लिया गया है तो इसका समाधान प्रभु कहते हैं-'मंडलं तेरसहिं जाव छेत्ता' यहां यावत् पद से इस पाठको इस प्रकार से पूर्णकर समझना चाहिये-'मंडलं तेरसहिं सहस्सेहिं सत्तहियपणवीसेहिं सरहिं' ततीय मंडल की परिधि का जितना प्रमाण कहा गया है उस में २२१ का गुणा करना चाहिये जो राशि उत्पन्न हो फिर उस में १३७२५ से भाग देना
તૃતીયમંડળમાં મુહૂર્ત ગતિનું કથન 'जयाणं भते ! च दे अभंत०' ३ मत ! पारे यन्द्र साक्ष्य तर तृतीयम'ने પ્રાપ્ત કરીને પિતાની ગતિ કરે છે. ત્યારે તે કેટલા ક્ષેત્ર સુધી એક મુહૂર્તમાં ગતિ કરે
नावासमा प्रभु हे छ–'गोयमा ! पंचजोयणसहस्साई असीइं च जोयणाई तेरसय भागसहस्साइ तिणि य एगूणवीसे भागसए गच्छइ' गौतम! समये ते यन्द्र મહત્તમાં ૫૦૮૦ યોજન અને ૧૩૩૨૯ ભાગ સુધી ગમન કરે છે. અહીં આ પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થાય છે કે આ ગૃહીત ભાગ શાથી સંબદ્ધ છે? તે આના જવાબમાં પ્રભુ કહે
-मिडलं तेरसहिं जाव छेत्ता' मी यावत् ५४थी मा ५४२ ॥ प्रमाणे स शत सभनय-मडल तेरसहि सहस्सेहिं सत्तहिय पणवीसेहिं सएहिं' तृतीयभनी परिધિનું જેટલું પ્રમાણ કહેવામાં આવેલું છે તેમાં ૨૨૧ ને ગુણાકાર કરે જઈએ. આનાથી જે રાશિ ઉત્પન્ન થાય તેમાં ૧૩૨૫ વડે ભાગાકાર કરવા જોઈએ. ત્યારે પૂર્વોક્ત
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર