________________
जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसूत्रे सम्प्रति अनवस्थित बाहा स्वरूपं दर्शयितुमाह-'दवे यणं इत्यादि, दवे य णं तीसे बाहामो अणवटियाओ हवंति' द्वे च तस्या बाहे अनवस्थिते भवतः, तस्या एकैकस्या स्तापक्षेत्रसंस्थिते द्वे च बाहे अन्वस्थिते-अनियतपरिमाणे भवतः प्रतिमण्डलं यथायोगं हीयमानवर्द्धमानपरिमाणमत्वात् । 'तं जहा-सव्वभंतरिया चेव बाहा सव्वबाहिरिया चेव बाहा' सर्वाभ्यन्तरा चैव बाहा सर्वबाह्या चैव बाहा तत्र या बाहा मेरुपर्वतपाश्वे विष्कम्भमधिकृत्य बाहा सा सर्वाभ्यन्तरा बाहा, या तु लवणसमुद्रदिशि जम्बूद्वीपपर्यन्तमधिकृत्य बाहा सा सर्वबाह्या बाहा, अषोभयत्रापि 'चेव' शब्दो प्रत्येकमनवास्थितस्वभावप्रदर्शनपरकौ, तत्रायामो दक्षिणोत्तरायततया ज्ञातव्यः, विष्कम्भस्तु पूर्वायततयेति । संप्रतिसर्वाभ्यन्तरबाहायाः परिमाणं दर्शयितुमाह - 'तीसे णं' इत्यादि, 'तीसेणं सवभंतरिया बाहा मंदरपव्वयं तेणं णव जोयणसहस्साइं चत्तारि छलसीए जोयणसए णव य दसभाए परिक्खे__ अब सूत्रकार अनवस्थित बाहा का स्वरूप प्रकट करते हुए कहते हैं 'दुवेयणं तीसे बाहाओ अणवडियाओ हवंति' उस एक एक तापक्षेत्र संस्थिति के दो वाहा अनवस्थित है-नियत परिमाणवाले नहीं हैं। क्योंकि प्रतिमण्डल में ये यथायोग्य हीयमान वर्द्धमान परिमाणवाले हैं। 'तं जहा सव्वभतरिया चेव बाहा सव्वबाहिरिया चेव बाहा' वे दो बाहा इस प्रकार से हैं- एक सर्वाभ्यन्तरा बाहा और दूसरी सर्व बाह्या, बाह्य जो वाहा मेरु पर्वत के पार्श्व में विष्कम्भ की अपेक्षा से है वह सर्वाभ्यन्तर वाहा है और जो लवण ममुद्र की दिशा में जम्बूद्वीप पर्यन्त की अपेक्षा लेकर है वह सर्व बाह्यावाहा है यहां जो दोनों जगह 'चेव' शब्द का प्रयोग कियागया है वह प्रत्येक में अनवस्थित स्वभाव का प्रदर्शन करने के लिये किया गया है दक्षिण उत्तर तक ये लम्बे हैं पूर्व पश्चिम तक ये चौडे हैं 'तीसे सव्वभंतरिया बाहा मंदरपव्ययंतेणं णव जोयण सहવામાં આવેલું એમનું પરિમાણ ૭૮ હજાર ૩૦૦ વગેરે રૂપમાં થઈ જાય છે. આ વાતને સૂત્રકાર પોતે જ આગળ કહેવાના છે. એથી ત્યાંજ આ સંબંધમાં સ્પષ્ટતા કરવામાં આવશે.
હવે સૂત્રકાર અનવસ્થિત બાહાના સ્વરૂપના સંબંધમાં સ્પષ્ટતા કરતાં કહે છે'दुवे य णं तीसे बाहाओ अणवद्वियाओ हवंति' ते ४-४ तापक्षेत्र सस्थितिनी ये माडाये। અનવસ્થિત છે. તે નિયત પરિમાણવાળી નથી. કેમકે પ્રતિમંડળમાં એઓ યથાયોગ્ય डायभान-पद्धमान ५२भाषाजी छ. 'तं जहा सव्वभंतरिया चेव बाहा सव्व बाहिरिया चेव बाहा' ते मे माइयो । प्रमाणे - सात्यन्त२ मा । भने मील सर्व બાહ્યા બાહા. જે બાહા મેરુપર્વતના પાર્થમાં વિધ્વંભની અપેક્ષાએ છે તે સર્વ બાહ્યા બાહા છે. અહીં જે બન્ને સ્થાને પર વ શબ્દનો પ્રયોગ કરવામાં આવેલ છે, તે દરેકમાં અનવસ્થિત સ્વભાવનું પ્રદર્શન કરવા માટે કરવામાં આવે છે. દક્ષિણ ઉત્તર સુધી समे। ही छे. पूर्व-पश्चिम सुधा सा ५३ छ. 'तीसे सव्वभंतरिया बाहा मंदर
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર