________________
प्रकाशिका टीका-सप्तमवक्षस्कारः सू०७ तापक्षेत्रसंस्थितिनिरूपणम्
८९ स्वभावे सर्वमण्ड लेवपि नियतपरिमाणे भवतः, एका बाहा भरतस्थमर्यकृता दक्षिणपार्वे, द्वितीया बाहा ऐरावतस्थसूर्यकृता उत्तरपार्श्वे, एवं प्रकारेण मेरोरुभयपार्श्वे द्वे बाहे भवत इति, 'पणयालीसं २ जोयणसहस्साई आयामेणं' पञ्चचत्वारिंशतं पञ्चचत्वारिंशतं योजनसहस्राणि आयामेन देयेण, ते उभे अपि बाहे यथोपरिपरिमाण विशेषे आयामेन भवतः, मध्यवत्तिनो मेरुपर्वतादारभ्य द्वयोर्दक्षिणोत्तरभागयोः पञ्चचत्वारिंशता योजनसहरी य॑वहि ते जम्बूद्वीपपर्यन्ते व्यवस्थितत्वात्, एवमेव दक्षिणोत्तरवत् पूर्वपश्चिम भागयोरपि, यदा तत्र सूयौँ तदाऽयमायामो भवतीति ज्ञातव्यः, एतत्सत्रं जम्बूद्वीपगतायाममपेक्ष्य बोध्यम्, लवणसमुद्रे तु प्रयस्त्रिंशत्सहस्राणि त्रीणिशतानि त्रयस्त्रिंशदधिकानि योजनस्यै कस्त्रिभाग इति, एतच्चैकत्र संमिलितमष्टासप्ततिः सहस्राणि योजनानां त्रीणि शतानीत्यादिकं स्वयमेव सूत्रकारोऽग्रे. दर्शयिष्यतीति, अत्र विशेषतो नोपदयो तत्रैव दर्शयिष्यामीति ।। भाव से विहीन कही गई हैं-इनमें एक बाहा भरतक्षेत्रस्थ मूर्य के द्वारा की गई दक्षिण पाश्र्व में है और दूसरी बाहा एरवतक्षेत्रस्थ सूर्य के द्वारा की गइ उतर पार्श्व में है। इस तरह मेरु के दो पार्यो में दो बाहा है। 'पणयालीसं जोयणसहस्साई आयामेणं' इन दोनों पाहाओं का आयाम ४५-४५-हजार योजन का है ये दोनों बाहा मध्यवती सुमेरु पर्वत से लगाकर दोनों दक्षिण उत्तर के भाग में ४५ हजार ४५ हजार योजन से ये व्यवहित हैं क्योंकि ये जम्बूद्वीप पर्यन्त व्यवस्थित है। दक्षिण उत्तर की तरह पूर्व पश्चिम भाग में भी वाहा है जब वहां दो सूर्य होते हैं तब यह आयाम होता है । यह सूत्र जम्बूद्वीप -गत आयाम की अपेक्षा से कहा गया है ऐसा जानना चाहिये लवण समुद्र में तो इनका यह आयाम ३३ हजार तीन सौ ३३. योजन से अधिक है यह एकत्र से मिलित किया गया इनका परिमाण ७८ हजार तीन सौ आदि रूप हो जाता है इस बातको सूत्रकार स्वयं ही आगे कहनेवाले हैं अतः वही पर यह प्रकट किया जायेगा। આમાં એક બાહા ભરતક્ષેસ્થ સૂર્ય વડે કરવામાં આવેલી દક્ષિણાર્ધમાં છે અને બીજી બાહા એરવત ક્ષેત્રસ્થ સૂર્ય વડે કરવામાં આવેલી ઉત્તરાર્ધમાં છે. આ પ્રમાણે મેરુમાં બે मारा। छे. 'पणयालीस जोयणसहस्साई आयामेणे' से मन्ने माहामान। मायाम ४५-४५ હજાર યોજન જેટલું છે. એ બને બાહા મધ્યવતી સુમેરુપર્વતથી માંડીને દક્ષિણ ઉત્તરના ભાગમાં ૪૫ હજાર--૪૫ હજાર જનથી એ વ્યવહિત છે. કેમકે એઓ બનને જંબુદ્વીપ સુધી વ્યવસ્થિત છે. દક્ષિણ ઉત્તરની જેમ પૂર્વ પશ્ચિમ ભાગમાં પણ બાહા છે. જ્યારે ત્યાં બે સૂર્યો છે, ત્યારે આ આયામ હોય છે. આ સૂત્ર જંબુદ્વીપ ગત આયામની અપેક્ષાએ કહેવામાં આવેલ છે. આમ જાણવું જોઈએ. લવણસમુદ્રમાં તો એમને આ આયામ ૩૩ હજાર ત્રણ ૩૩ એજન કરતાં વધારે છે. આ બધાને એકઠા કરીને મેળવ
ज० १२
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર