________________
प्रकाशिका टीका-चतुर्थवक्षस्कारः सू० ४ गङ्गासिन्धुमहानदीस्वरूपनिरूपणम् ३९ त्रिसोपानप्रतिरूपकाणाम् अयमेतद्रूपो वर्णावासः प्रज्ञप्तः, तद्यथा-चत्रमयाः नेमाः, रिष्टम यानि प्रतिष्ठानानि, वैडूर्यमयाः स्तम्भाः, सुवर्णरुप्यमयानि फलकानि, लोहिताक्षमस्य: सूचयः, वज्रमयाः सन्धयः, नानामणिमयानि आलम्बनानि आलम्बनबाहा इति । तेषां खलु त्रिसोपानप्रतिरूपकाणां पुरतः प्रत्येकंर तोरणाः प्रज्ञप्ताः । ते खलु तोरणा नानामणिमयाः नानामणिमयेषु स्तम्भेषु उपनिविष्टसंनिविष्टाः विविधमुक्तान्तरोपचिताः विविधतारारूपोपचिताः ईहामृगवृषभतुरगनरमकरविहगव्यालककिन्नररुरुशरभचमरकुचरवनलतापमलता भक्तिचित्राः स्तम्भोगतवज्रवेदिका परिगताभिरामाः विद्याधरयमलयुगलयन्त्रयुक्ता इव अचिः सहस्रमालनिकाः रूपकसहस्रकलिताः भासमानाः बाभास्यमानाः चक्षुलौंकनश्लेषाः सुखस्पर्शाः सश्रीकरूपाः घण्टावलिचलितमधुरमनोहरस्वराः प्रासादीया: ४ । तेषां खलु तोरणानामुपरि बहून्यष्टाष्टमङ्गलकानि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-स्वस्तिकं१ श्रीवत्सः२ यावत्प्रतिरूपाणि४ । तेषां खलु तोरणानामुपरि बहवः कृष्णचामरध्वजाः यावत् शुक्लचामरध्वजाः अच्छाः श्लक्ष्णाः रूप्यपट्ठाः वज्रमयदण्डाः जलजामलगन्धिकाः सुरम्याः प्रासादीयाः घण्टायुगलानि चामरयुगलानि उत्पलहस्तका:-पद्महस्तकाः यावत् शतसहस्रपत्रहस्तकाः सर्वरत्नमयाः अच्छा. यावत् प्रतिरूपाः । तस्य खलु गङ्गाप्रपातकुण्डस्य बहुमध्यदेशभागे अत्र खलु महानेको गङ्गाद्वीपो नाम द्वीपः प्रज्ञप्तः, अष्टयोजनानि आयामविष्कम्भेण सातिरेकाणि पञ्चविंशति योजनानि परिक्षेपेण, द्वौ क्रोशाबुच्छ्रितो जलन्तात् , सर्ववज्रमयः अच्छः श्लक्ष्णः । स खलु एकया पद्मवरवेदिकया एकेन वनपण्डेन सर्वतः समन्तात् संपरिक्षिप्तः वर्णको भणितव्यः । गङ्गा द्वीपस्य खल द्वीपस्योपरि बहुसमरमणीयो भूमिभागः प्रज्ञप्तः। तस्य खलु बहुमध्यदेशभागे अत्र खलु एकं महद गङ्गाया देव्या एकं भवनं प्रज्ञप्तम् , क्रोशमायामेन अर्द्धकोशं विष्कम्भेण देशोनकं च क्रोशमूर्ध्वमुच्चत्वेन अनेक स्तम्मशतसन्निविष्टं यावद बहुमध्यदेशभागे मणिपीठिकायां शयनीयम् । अथ केनार्थेन यावत् शाश्वतं नामधेय प्रज्ञप्तम् । सू० ४॥
टीका-'तस्स णं' इत्यादि । 'तस्स णं' तस्य अनन्तरोक्तस्य खलु 'पउमद्दहस्स' पद्महदस्य 'पुरथिमिल्लेणं' पौरस्त्येन पूर्वदिग्भवेन 'तोरणेणं' तोरणेन 'गंगा' गङ्गा-गङ्गानाम्नी 'महानई' महानदी-स्वपरिवारभूतचतुर्दशसहस्र नदी सम्पन्नत्वेन स्वतन्त्रतया समुद्रगामित्वेन
गंगा सिन्धु महानदियों के स्वरूप का कथन 'तस्स णं पउमद्दहस्स पुरथिमिल्लेणं तोरणेणं' ।
टीकार्थ-(तस्स णं पउमदहस्स पुरस्थिमिल्लेणं तोरणेणं) उस पद्महूद के पूर्व दिगवर्ती तोरण से (गंगा महाणई पढा समाणी पुरत्थाभिमुही पंचजोयणसयाई
ગંગા–સિધુ મહાનદીઓના સ્વરૂપનું કથન'तस्स णं पउमदहस्स पुराथिम्मिल्लेणं तोरणेणं इत्यादि'
टी-'तस्स णं पउमदहस्स पुरथिम्मिल्लेणं तोरणेणं' ते ५मना पूर्व हिवती तरथी 'गंगा महाणई पवूढा समाणी पुरत्थाभिमुही पश्चजोयणसयाई पव्वएणं गता गंगा
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્રા