________________
जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसूत्रे
मृदुकसुकुमारप्रवालपल्लववराङ्कुरधराः विचित्रमणिरत्नसुरभि कुसुमफलभरणमितशाला : सच्छायाः, सत्प्रभाः, सश्रीकाः सोद्योताः अमृतरससमरसफलाः अधिकमनोनयन निर्वृतिकराः प्रासादीयाः यावत् प्रतिरूपाः' इति, एतद्व्याख्या- 'तेसि णं' इत्यादि - तेषां खलु चैत्यवृक्षाणां - स्तूपवृक्षाणाम् अयमेतद्रूप :- अनुपदं वक्ष्यमाणस्वरूपः वर्णावासः वर्णनक्रमः, प्रज्ञप्तः, तद्यथा-वज्रमयरजतसुप्रतिष्ठितविडिमाः - वज्राणि एव वज्ररत्नमयानि मूलानि येषां ते वज्रमूला: तेच ते रजतसुप्रतिष्ठितविडिमा:- रजतमेव रजतमयी सुप्रतिष्ठिता- सुष्ठु प्रतिष्ठिता अवस्थिता विडिमा अत्यन्तमध्य देशभागे ऊर्ध्वनिःसृतशाखा येषां ते तथाभूताचेति तथा, रिष्टमयकन्दवैडूर्यरुचिरस्कन्धाः - रिष्टमयः - रिष्टरत्नमयः कन्दो येषां ते रिष्टमयकन्दाः, च ते वैडूर्यरुचिरस्कन्धाः - वैडूर्यमेव वैमयः रुचिरः शोभनः स्कन्धो येषां ते तथाभूताचेति तथा, सुजावर जातरूपप्रथम विशालशाखा :- सुजातं मूलद्रव्यशुद्धं वरं प्रधानं च यज्जातरूपं रजतं तदेव तन्मयी प्रथमा - मूलभूता, विशाला:- विस्तारयुक्ताः शाला:- शाखा येषां ते तथा, नानामणिरत्नविविधशाखावैडूर्यपत्रतपनीय वृन्ताः - नानामणिरत्नान्येव नानामणिरत्नमय्यः
ते
विविधाः - अनेकप्रकाराः शाखा :- मूलशाखा निःसृतशाखाः प्रशाखा :- शाखानिःसृतशाखाः येषां ते तथाभूताच ते वैडूर्यपत्रा : वैर्याण्येव- वैडूर्यमयानि पत्राणि येषां ते तथाभूताश्च तपनीयवृन्ताः तपनीयानि - सुवर्णानि तान्येव तन्मयानि वृन्तानि प्रसवबन्धनानि येषां ते तथाभूताश्चेति तथा, जाम्बूनदरक्तमृदुकसुकुमारप्रवालपल्लववराङ्कुरधराः - जाम्बूनदानि तन्ना - मकस्वर्णविशेषाः, तान्येव - तन्मया रक्ताः - रक्तवर्णाः मृदुकसुकुमाराः - मृदुकाः मृदव एव मृदुकास्तेषु - सुकुमारास्तथा - अत्यन्तकोमला : प्रवाला : - ईषदुन्मीलितपत्र भावरूपाः पल्लवा :- संजात
२२६
उन स्तूप वृक्षों के वर्णन प्रकार इस प्रकार है-वज्रमय रजत सुप्रतिष्ठित इस की विडिमा - शाखाएं हैं । अर्थात् वज्ररत्नमय मूल प्रदेश रजत से सुप्रतिष्ठित शाखाएं हैं एवं वे शाखाएं बहुत ऊंची उठि हुई है। रिष्ट रत्नमय उनका कंद है, वैडूर्यरत्नमय रुचिर स्कंध है। सुंदर जातरूप-चांदी मय विस्तारयुक्त प्रथम शाखावाले, अनेक प्रकार के रत्नमय विविध शाखावाले, वैडूर्य रत्नसरी से पत्तेवाले, सुवर्णमय वृन्तवाले जंणूनद नाम के सुवर्णमय रक्तवर्णवाले कोमल अतएव सुकु· मार- अत्यन्त कोमल प्रवाल से युक्त, कुछ जुके हुवे पल्लव से युक्त, सुंदर अंकुर
એ સ્તૂપ વૃક્ષાના વર્ણન પ્રકાર આ પ્રમાણે છેવામય રજત સુપ્રતિષ્ઠિત તેની વિડિમા–શીખાએ છે. અર્થાત્ વારત્નમય મૂલપ્રદેશ રજતથી સુપ્રતિષ્ઠિત એવી શાખા છે, તેમજ એ શાખાએ ઘણી જ ઉંંચી ગયેલ છે. રિષ્ઠરત્નમય તેનું થડ છે. વૈડૂ રત્ન મયરૂચિર સ્કંધ છે. સુંદર જાત રૂપ કહેતાં ચાંદિમય અને વિસ્તારવાળી પ્રથમશાખા વાળા, અનેક પ્રકારના રત્નમય વિવિધશાખાવાળા, વૈડૂ રત્નના પાંદડાવાળા, સુવર્ણમય વૃંત દીટાવાળા, જખૂનદ નામના સુવર્ણમય લાલવ વાળા કે મળ એથીજ સુકુમાર અત્યંત કામળ પ્રવાલથી યુક્ત, કંઈક નમેલ પાંદડાવાળા, જેના સુંદર અંકુર છે એવા પ્રાથમિક
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર