________________
जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसूत्रे महानदी 'जहा रोहियंसा' यथा-येन प्रकारेण आयामादिना रोहितांशा महानदी वर्णिता 'तहा पवाहे य मुहे य भाणियव्या' तथा तेन प्रकारेण प्रवाहे निर्गमे च पुनः मुखे समुद्रप्रवेशे च भणितव्या वर्णनीया, इति एतद्वर्णनं किम्पर्यन्तम् ? इत्याह-'जाब संपरिक्खिता' यावत् संपरिक्षिप्तेति-तथाहि-रोहिता खलु प्रवहे अर्द्धत्रयोदश योजनानि विष्कम्भेण, क्रोशमुद्वेधेन तदनन्तरं च खलु मात्रया२ परिवर्धमाना२ मुखमूले पञ्चविंश योजनशत, विष्कम्भेण अर्धतृतीयानि योजनानि उद्वेधेन उभयोः पार्श्वयोः द्वाभ्यां पद्मवरवेदिकाभ्यां द्वाभ्यां च वनषण्डाभ्यां संपरिक्षिप्तेति वर्णनं रोहितांशा महानद्यधिकाराद्वोध्यम् ,
अथ हरिकान्ता नदीवक्तव्यतामाह-'तस्स णं महापउमद्दहस्स' इत्यादि तस्य खलु महापदमहदस्य 'उत्तरेणं तोरणेणं' औत्तरेण तोरणेन बहिरेण 'हरिकता महाणई पवुढा समाणी जैसा ही इस नदी के आयाम आदि का वर्णन है इसलिये-(पवाहेअ मुखे अ भा. जियव्वा) प्रवाह-निर्गम-में और मुख समुद्र प्रवेश में जैसा कथन-'जाव संपरिक्खित्ता' इस पाठ तक रोहितांशा के प्रकरण में किया गया है वह सब कथन यहां पर भी जानलेना चाहिये-जैसे-'रोहिता प्रवह में-द्रह निर्गम में-विष्कम्भ की अपेक्षा १२॥ योजन हैं और उद्वेध की अपेक्षा १ कोशकी है इसके बाद थोडी २ बढती हुइ वह मुखमूलमे १२५ योजन के विष्कम्भवाली हो गई है और
योजन प्रमाण उद्वेधवाली हो गई है । तथा यह दोनों पार्श्व भाग में दो पदमवरवेदिकाओं से एवं दो वनषण्डों से घिरी हुई हैं ऐसा यह वर्णन रोहितांश महानदी के अधिकार से जानलेना चाहिये।।
हरिकान्तानदीवक्तव्यता (तस्स गं महापउमद्दहस्स उत्तरिल्लेणं तोरणेणं हरिकंता महाणई पढा माणी सोलस पंचुत्तरे जोयणसए पंचय एगूणवीसइभाए जोयणस्स उत्तराभिરોહિતાંશા મહાનદીના વર્ણન જેવું જ એ મહા નદીના આયામ વગેરેનું વર્ણન છે. मेथी 'पवाहेअमुखे अ भाणियव्वा' पाह-निर्गममा भने भुप समुद्र प्रवेशमा २७ चन-जाव संपरिक्खित्ता' 20 48 सुधी हताशान ४२मा वामां आवे छे, ते બધું કથન અહીં પણ જાણી લેવું જોઈએ. જેમકે રેહિતા પ્રવાહમાં-દ્રહ નિગમમાંવિકુંભની અપેક્ષાએ તે ૧૨ જન છે અને ઉદ્વૈધની અપેક્ષા એ ૧ ગાઉ પ્રમાણ છે.
ત્યાર બાદ સ્વલ્પ પ્રમાણમાં અભિવૃદ્ધિ થતી તે મુખ મૂળમાં ૧૨૫ જન જેટલા વિકંભવાળી થઈ ગઈ છે. અને રા યજન પ્રમાણે ઉપવાળી થઈ ગઈ છે. તેમજ એ અને પાર્શ્વ ભાગમાં બે પવર વેદિકાઓથી તેમજ બે વનખંડથી આવૃત છે. એવું આ વર્ણન હિતાંશ મહાનદીને અધિકારમાંથી જાણી લેવું જોઈએ.
હરિકાન્તા નદી વક્તવ્યતા 'तस्सणं महापउमदहरस उत्तरिल्लेणं तोरणेणं हरिकंता महाणई पबूढा समाणी सोलस
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્રા
