________________
७७८
जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसूत्रे तिर्यकू प्रसारितोभयबाहुप्रमाणो मानविशेषस्तेन प्रमाणेन प्रकृत्या स्वभावेन विस्ततम् तथा 'कुमुदसंडधवलं' कुमुदखण्डधवलम् तत्र कुमुदानि-चन्द्रविकाशीनि श्वेतकमलानि तेषां पण्डो-वनं तद्वत् धवलम् 'रण्णो संचारिमं विमाणं' राज्ञो भरतस्य 'संचारिमं त्ति' सञ्चरणशीलं जङ्गमं विमानम् आश्रयिणां सुखावहत्वात् तथा 'सरातववायवुद्विदोसाणय. खयकरं सूरातपवातवृष्टिदोषाणां च क्षयकरम्, तत्र सूरातपवातवृष्टयः प्रसिद्धास्तासां ये दोषास्तेषां क्षयकरम्, एतच्छत्रच्छायसमाश्रितानां हि विषादि दोषा अपि न प्रभवन्तीतिभावः, 'तव गुणेहि लद्धं' तपोगुणैः पूर्वजन्माचीर्णतपोगुण महिम्ना लब्धं भरते नेति, अथ गाथा प्रबन्धेन विशेषणान्याह- सूत्रकारः ।
अहयं बहुगुणदाणं उऊण विवरीय सुहकयच्छायं । छत्तरयणं पहाणं सुदुल्लह अप्पपुण्णाणं ॥१॥ छाया-- अहतं बहुगुणदानम् ऋतूनां विपरीतसुखकृतच्छायम् ।
छत्ररत्नं प्रधान सुदुर्लभमल्पपुण्यानाम् ॥१॥ शरत्कालीन विमल प्रतिपूर्ण चन्द्रमण्डल के जैसा इसका रूप था। (णरिंदवामप्पमाण पगइवित्थडं) इसका स्वाभाविक विस्तार-नरेन्द्र भरत के द्वारा फैलाये गये दोनों हाथों के बराबर था। साविक द्वादशयोजन का जो प्रमाण इसका कथन किया गया है वह कारण पाकर यह इतना अधिक फैल जाता है। इस अपेक्षा कहा गया है। ( कुमुदसंडधवलं, रण्णो संचारिमबिमाणं सूरातववायवुद्विदोसाणं य खयकरं तवगुणेहिलद्धं-अहयं बहुगुणदाणं उऊण विवरीय सुहकयच्छायं ) कुमुद के वन के जैसे धवल था महाराजा भरत का यह संचरणशील विमान स्वरूप था सूर्य ताप वात और वृष्टि के दोषों का विनाशक था. अथवा-सूर्यंताप वात और वृष्टि का एवं विषादि जन्य दोषों का यह विनाश करने वाला था क्योंकि इसको छाया में आश्रित हुए प्राणियों के विषादिजन्य सब दोष शान्त हो जाते हैं. वे कुछ भी अपना प्रभाव नहीं दिखा सकते हैं. भरत ने इसे पूर्वजन्म में आचरित किये गये तपोगुण के प्रभाव से लब्ध विभस प्रतिपूर यन्द्रम मेनु ३५ हेतु (गरिंदवामप्पमाणपगइवित्थड) भेना સ્વાભાવિક વિસ્તાર નરેન્દ્રભરત વડે પ્રસૂત બને હાથની બરાબર હતું. સાધિક દ્વાદશ જ નન જે પ્રમાણ છત્રરત્ન વિષેકથન કરવામાં આવેલ છે તે કારણ ઉપસ્થિત થતાં જ એ मार मधु विस्तृत य य छे. से अपेक्षा ४ामा मावस छे. (कुमुदसंउधवलं रणो संचारिमं विमाणं सूरातववायवुद्धिदोसण्ण य खयकरं तबगुणेहिलद्धं भहयं वहुगुण दाणं उऊण विवरीय सुहकयच्छायं) मुहवन मे धस तु.. रात मरतनु सय. રણશીલ વિ માનસ્વરૂપ હતું. સૂર્યતાપ, વાત અને વૃષ્ટિના દેશોનું એ વિનાશ કરનાર હતું અથવા સયતા૫. વાત અને વટિને તેમજ વિષાટિજન્ય રને એ વિનષ્ટ કરનાર ' કેમકે છે
કે એના છાયામાં આશ્રિત થયેલા પ્રાણીઓના વિશ્વાદિ જન્ય સર્વેદેાષ શાન્ત થઈ જાય છે તેઓ સ્વલ્પમાત્રામાં પણ પિતાને પ્રભાવ બતાવી શકતા નથી, ભરતે એને પૂર્વજન્મમાં આચરિત કરવામાં આવેલા ગુણના પ્રભાવથી ઉપલબ્ધ કરેલું છે. પિતાની જાતને વિશિષ્ટ
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્રા