Page Text
________________
प्रकाशिका टीका तृ० वक्षस्कारः सू० १३ सुषेणसेनापतेर्विजयवर्णनम्
६८७
घणमुपडुपवाइयरवेण महताऽहतनाटय - गीतवादिततन्त्रातलतालतूर्यधनमृदङ्ग पटुपवादितरवेण तत्र महता प्रधानन वृहता वा रवेणेति सम्बन्धः अतः अनुबद्धो वस्येति विशेषणम् नाटयं नृत्तं तेन युक्तं नाटयगीतं तच्च वादितानिच तानि शब्दवन्ति कृतानि तन्त्री च वीणा तलौ च हस्तौ तालाच कंशिकातुडियत्ति, तुर्याणि च पटहादीनि बादिततन्त्रीतलतालतूर्याणि तानि च तथा घनो मेघः तदाकारो यो मृदङ्गो ध्वनिगाम्भीर्य साधर्म्यात् स चासौ पटुना दक्षेण प्रवादितश्च यः स धनमृदङ्गपटुप्रवादितः सचेति द्वन्द्वे तेषां खः शब्दः तेन करणभूतेन अथवा 'आहयत्ति' आख्यानक प्रतिबद्ध यन्नाटकं तेन युक्तं यत्तद् गीतम् शेषं तथैव इह च मृदङ्गग्रहणं तूर्येषु मध्ये तस्य प्रधानत्वात् 'इट्ठे इष्टान्' इच्छावि यी कृतान् 'सफरिस रसरुवगंधे' शब्दस्पर्शरसरूपगन्धान् 'पंचविहे' 'पञ्चविधान 'माणुस्सए' मनुष्यकान् मनुष्यसम्बन्धिनः 'कामभागे' कामभोगान् कामांश्च भोगांच उवलालिज्जमाणे २ महया हयण गीअवदिततंतीतल ताल तुडिअ घण मुईंगपडुप्पवाइयरवेणं इट्टे सदफरिसर सरूवगंधे पंचविहे माणुस्सर कामभोगे भुजमाणे विहरइ ) जिस समय वह अपने श्रेष्ट प्रासाद पर पहुँचा उस समय वहां पर मृदंग बजाये जा रहे थे ३२ प्रकार के अभिनयों से युक्त नाटक उसके निमित्त पात्रों द्वारा किये जा रहे थे इन नाटकों में काम करने वाली नाटकिय वस्तुओं को अभिनय द्वारा प्रकट करने वाली सुन्दर २ तरुण स्त्रियां थी वे उसमें नृत्य करती थी उसे यह सेनापति देखता था जिस बात को यह चाहता था उसी बात के अनुरूप नृत्यादी क्रियाओ से वे उसके मन को अनुरंजित करती थी नाटक में गाये गये गितों के अनुसार ही उन नाटकों मे बाजे बजाये जा रहे थे तन्त्रो भी बजा यी जारही थी, ताल भी दिये जारहे थे पटह बजाये जारहे थे घन के जैसी मृदङ्गों की ध्वनि निकल रही थी इन सब वादित्रों को बजाने वाले वादक जन अपनी अपनी वाथ क्रिया में बहु अधिक दक्ष थे इननाटकों में जो गीत गाये जाते थे वे सब नाटकीय आख्यातकों के सम्बन्ध से सम्ब न्धित थे इस तरह यह सुषेण सेनापति अपनी इच्छा के अनुसार पांच प्रकार के शब्द, इठे सहफरिसर सरूवगंधे पंचविहे माणुस्सप काममेोगे भुजमाणे विहरइ) ने समये તે પેાતાના શ્રેષ્ટ પ્રાસાદ ઉપર પહોંચ્યા તે વખતે ત્યાં મૃદંગ વગાડવામાં આવી રહ્યાં હતાં તેના માટે ૨૨ પ્રકારના અભિનયાથી યુક્ત નાટકે વિવિધ પાત્ર વડે ભજવવામાં આવી રહ્યાં હતાં, એ નાટકોની કથા વસ્તુએને વિવિધ પ્રકારના અભિનયેથી સુંદર તરુણ સ્ત્રીએ તેમાં નૃત્ય કરી રહી હતી. તેને તે સેનાપતિ જોતે હતા. જે વાતને એ સેનાપતિ ઇચ્છતે તે મુજબ જ તે ત્રિએક નૃત્યાદિ ક્રિયાઓ વડે તેના મનને રજિત કરતી હતી. નાટયમાં ગાવામાં આવતાં ગીતા મુજબ જ તે નાટકેમાં વાદ્યો વગાડવામાં આવી રહ્યાં હતાં, તંત્રી પણ વગાડવામાં આવી રહી હતી, તાલ પણ આપવામાં આવતા હતા. પહેા વગાડવામાં આવી રહયા હતા, વાદળા જેવા ગભીરસ્મૃદ ંગામાંથી ધ્વનિ નીકળી રહ્યો હતા. એ સર્વ વાતંત્ર વગાડનાર વાદક કલાકારો પોતાની કળામાં બહુ જ દક્ષ હતા. તે સવ નાટકામાં જે ગીત ગાવામાં આવતા હતા, તે સર્વે નાટકીય આખ્યાનકાંથી સમધિત હતા. આ પ્રમાણે તે સુષેણ સેનાપતિ પેાતાની ઇચ્છામુજબ પાંચ પ્રકારના શબ્દો પશ,
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર
| SR No. | 006354 |
| Book Title | Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1980 |
| Total Pages | 992 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_jambudwipapragnapti |
| File Size | 62 MB |