________________
४९
प्रकाशिका टीका सू० ६ वनखण्डभूमिभागवर्णनम् काया बहिर्गतवनषण्डवत् केवलं तृणशब्दवर्णनमव न कार्यमित्याह –'किण्हं जाव तणविहूणे णेयचो' कृष्णो यावत् तृण विहीनो ज्ञातव्य इति-कृष्णः कृष्णावभासः नीलो नीलावभासः, इत्यादि, अत्रस्थ पञ्चससूत्रोक्त वर्णनमत्र बोध्यम् । तृणविहीनः तृणशब्दोऽत्र तृणजन्य शब्दपरः, तेन तृणजन्य शब्दबिद्दीन इत्यर्थः अस्योपलक्षणत्वान्मणिशब्द विहीनोऽपि स वनषण्डो बोध्यः, यतः पद्मवरवेदिका मध्यवर्ति वनषण्डस्य पद्मवरवेदिका परिवेष्टिततया तत्र वायुप्रवेशाभ वात्तृणानां मणीनां च चलनासम्भवास्परस्परं संघर्षाभावात् शब्दो न सम्भवति ॥ मू० ६॥
अधुना जम्बूद्वीपस्य द्वारसंख्यानरूपणार्थमाह ।
मूलम्-जंबुद्दीवस्स णं भंते ! दीवस्स कइ दारा पण्णत्ता ! गोयमा ! चत्तारि दारा पण्णत्ता. तं जहा-विजए १ वेजयंते २ जयंते ३ अपराजिए ४ ॥ सू० ७ ॥
छाया जम्बूद्वीपस्य खलु भदन्त कत्ति द्वाराणि प्रज्ञप्तानि, गौतम ! चत्वारि द्वाराणि प्रज्ञतानि, तद्यथा विजयं १ वैजयन्तं २ जयन्तं ३ अपराजितम् ४॥ सू० ७ ॥
टीका---'जम्बूद्दीवस्स णं इत्यादि । व्याख्या स्पष्टा ॥ सू ७ ॥ विस्तार वेदिका की परिधि के ही बराबर है इस महावनपण्ड का वर्णन जैसा अभी पद्मवरवेदिका के बाहर का वनषण्ड वर्णित हुआ है वैसा ही है परन्तु बाहर के वनषण्ड के वर्णन में वह वनषण्ड कृष्ण है और कृष्णरूप से उसका अवभास होता है इत्यादि रूप से जो कहा गया है सो वह सब पंचम सूत्रोक्त वर्णन यहां पर भी कर लेना चाहिये परन्तु उस वर्णन में जो तृण और मणियों के शब्दों का वर्णन किया गया है वह वर्णन यहां पर इसलिये नहीं करना चाहिए कि यह वनषण्ड पद्मवर वेदिका से परिबेष्टित है अतः इसमें वायु का प्रवेश न हो सकता है और वायु प्रवेश के अभाव से वहां के मणियों का एवं तृणों का परस्पर में संचलन नहीं हो सकता है इसलिये वे आपस में संघट्टित नहीं होते है टकराते नहीं हैं अतः संघर्ष के अभाव में शवोत्थान नही होता है ॥६। એટલે જ છે. આ મહાવનખંડનુ વર્ણન ઉપર પાવરવેદકાના બહારના વનણંડનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે તેવું જ છે. બહારના વનણંડના વર્ણનમાં તે વનખંડ કૃષ્ણ છે અને કૃષ્ણ રૂપથી તેને અવભાસ થાય છે વગેરે રૂપમાં જે કહેવામાં આવેલ છે તે સર્વ પંચમ સૂત્રોક્ત વર્ણન અહીં પણ જાણી લેવું જોઈએ. પરંતુ તે વર્ણનમાં જે તૃણ અને મણિઓના શબ્દોનું વર્ણન કરવામાં આવેલ છે તે વર્ણન અહીં એટલા માટે નહીં કરવું જોઈએ કે આ વનખંડ પદ્રવર વેદિકાથી પરિવેષ્ઠિત છે. એથી આમાં વાયુપ્રવેશ થઈ શકતો નથી. અને વાયુ-પ્રવેશ ના અભાવથી ત્યાંના મણિએ તેમજ તૃણનું પરસ્પર સંચલન થઈ શકતું નથી. એથી તેઓ પરસ્પરમાં સંઘક્રુિત થતાં નથી–અથડાતા નથી. એથી સંઘર્ષના અભાવમાં શબ્દસ્થાન થતું નથી પેદા
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર
