________________
प्रकाशिकाटीका द्वि० वक्षस्कार सू. ३७ सुषमदुष्षमायान्तिमत्रिभागे लोकव्यवस्था ३२५
ननु स्थानाङ्गादिषु-"जंबुद्दीवे भारहे वासे इमीसे ओसप्पिणीए सत्तकुलगरा होत्था, तं जहा-पडमित्थ विमलवाहण १, चक्खुमं २, जसमं ३, चउत्थमभिचंदे ४, तत्तो पसेगई ५, पुण, मरुदेवे ६, चेव नाभी ७ य॥” इत्युक्तम्, अत्र तु पञ्चदश कुलकरा उक्ता इति परस्परमागमविरोधः ? इति चेत्. आह-सूत्रगते वैचित्र्यात्तत्र सप्तैव कुलकरा उक्ता अत्र तु पञ्चदशेत्यदोष इति ।।
ननु तथापि 'अस्याः समायास्तृतीये त्रिभागे पल्योपमाष्टभागावशेषे पञ्चदश कुलकरा अभूवन्' इति यदुक्तं तन्न संगच्छते, यतः पल्योपमं किल असत्कल्पनया चत्वा
खुमं ८, जसमं २, अभिचंदे १०, चंदाभे ११, पसेणइ १२, मरुदेवे १३, णाभो १४, उसमे त्ति" सुमति १, प्रतिश्रुत २, सीमंकर ३, सीमंधर ४, क्षेमंकर ५, क्षेमंधर ६, विमलवाहन ७, चक्षुष्मान् ८, यशस्वान् ९, अभिचन्द्र १०, चन्द्राभ ११, प्रसेनजित् १२, मरुदेव १३, नाभी १४, और ऋषभ १५, तात्पर्य इस कथन का ऐसा है कि जब इस काल को समाप्ति होने में एक पल्योपम प्रमाण काल बाको बचता है। तब इस पल्योपम प्रमाण काल के ८ भाग करना और ७ भाग प्रमाण पल्योपम जब समाप्त हो जावे और ८ वें भाग प्रमाण पल्योपम जब बाको रहे तब इस समय में ये पन्द्रह कुलकर उत्पन्न होते हैं । ये लोक को व्यवस्था करने वाले होते हैं इसलिये इन्हें कुल कर कहा गया है, इनका काम कुलों की रचना करने का है। ये विशिष्टबुद्धिशाली होते हैं । अतएव इन्हें पुरुष विशेष भी कहा जाता है । यहां शंका ऐसो हो सकती है कि स्थानाङ्ग आदि सूत्रों में "जंबुद्दोवेदीवे भारहे वासे इमीसे ओसप्पिणोए सत्तकुलगरा होत्था"-तं जहा पढमित्थ विमलवाहण, २, चक्खुम २, जसमं ३, चउत्थमभिचंदे ४, तत्तो पसेणई ५, पुण मरुदेवे ६, चेव नामो ७, इस पाठ के अनुमार ७ ही कुलकर इस भरतक्षेत्र में अवसर्पिणोकाल में हुए कहे गये। फिर आप यहां १५ प्रकट कर रहे हैं तो फिर उसमे १५ ति" सुमति १, प्रतिश्रुत २, सीम४२, सीम २ ४, म४२ ५, मघर વિમલવાહન ૭, ચક્ષુષ્માન ૮, યશસ્વાન ૯, અભિચન્દ્ર ૧૦, ચન્દ્રાભ ૧૧, પ્રસેનજિત ૧૨, મરુદેવ ૧૩, નાભિ, અને ઋષભ ૧૫ આ કથનનું તાત્પર્ય આ પ્રમાણે છે કે જ્યારે આ કાળની સમાપ્તિ થવામાં એક પલ્યોપમ પ્રમાણ કાળ શેષ રહે છે ત્યારે આપલ્યોપમ પ્રમાણ કાળના ૮ ભાગે કરવા અને સાત ભાગ પ્રમાણ પત્યે પમ જ્યારે સમાપ્ત થઈ જાય અને ૮ મો ભાગ પ્રમાણ પલ્યોપમ જ્યારે શેષ રહી જાય ત્યારે એ સમયમાં એ ૧૫
કરો ઉપન થાય છે. એ લેક- વ્યવસ્થાપક હોય છે. એથી જ એમને કુલકર કહેવામાં આવેલ છે. એમનું કામ કુલાની રચના કરવાનું છે. એ બુદ્ધિશાળી હોય છે. એથી એમને પુરુષ વિશેષ પણ કહેવામાં આવે છે. અહીં શંકા એવી ઉદ્ભવે છે કે “સ્થાના कोरे सूत्रोभा “जबुद्दीवे दीवे भारहे वासे इमीसे ओसप्पिणीए सत्तकुलगरा होत्था-तं जहा पमित्थ विमलवाहण १, चक्खुमं २, जसमं ३, चउत्थमभिचंदे ४, तत्तोपसेणई ५, पुण मरुदेवे ६, चेव नाभीय ७, २॥ पा3 भुम ७ १ ४१४२ २ मतक्षेत्रमा असपिणी કાળમાં થાય છે, આમ કહેવામાં આવ્યું છે. પછી તમે અહીં ૧૫ નો ઉલ્લેખ કરી રહ્યા
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્રા