________________
રદ્ર
जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसूत्रे अत्राय प्रश्न:-अस्ति अघटितसुवर्णस्य सुवर्णखानौ, रूप्यस्य च रूप्यखानौ संभावना, प. रन्तु घटितसुवर्णस्य ताम्रत्रपुसंयोगजनितस्य कांस्यस्य तत्तसन्तानसंभवस्य वस्त्रस्य च तदानी तादृश विज्ञानाभावान्नास्ति संभावना । यद्यत्रैव मुच्येत-अतीतोत्सर्पिणी सम्बन्धीनि तान्यत्र भरते वर्षे निधानगतानि सम्भवन्तीति तदपि न वाच्यं, सादि सपर्यवसित प्रयोगबन्धस्य असंख्येयकालपर्यन्तमवस्थानासंभवात्, तर्हि कथं तानि तत्कालस्थायिअथवा जिनके चारों ओर पर्वत रहते हैं ऐसे स्थानों का नाम भी कर्बट है जिनके आस पास २॥-२॥ कोश तक दूसरे ग्राम नही होते हैं वे मडम्ब कहे गये है। जिन स्थानों में जल मार्ग से और स्थल मार्ग से दोनों मार्ग से पहुँचा जाता है ऐसे जन निवास स्थान का नाम द्रोणमुख है जिनमें जीवनोपयोगी समस्त वस्तुएँ मिल जाति हैं उन स्थानों का नाम पत्तन है । ये पत्तन जल पत्तन और स्थल पत्तन के भेद से दो प्रकार के होते हैं जहां पर नौकाओं द्वारा पहुंचा जाता है वे जलपत्तन हैं और जहां केवल गाड़ो आदिके द्वारा पहुंचा जाता है वे स्थल पत्तन हैं अथवा जहां पर केवल शकट आदि या नौका द्वारा पहुंचा जाता है ऐसे स्थान का नाम तो पत्तन है और जहां पर केवल नौका के ही द्वारा पहुंचा जाता है उस स्थान का नाम पट्टन है।
पत्तनं शकटैगम्यं धौटकै भिरेव च ।।
नौभिरेव तु यद् गम्यं पट्टनं तत्प्रचक्षते ॥१॥ जहां पर बहुत अनेक वणिग्जन रहते हैं ऐसे स्थान का नाम निगम है. पूर्व जिस स्थान में तपस्विजन तापसीजन रहे हों और बाद में जहां पर लोक आकर के ठहरने लगे हों ऐसे स्थान का नाम आश्रम है किसानों द्वारा धान्य को रक्षा के लिये निर्मित जो दुर्गभूमिस्थान हैं अथवा पर्वत के ऊपर जो जन निवास स्थान हैं उनका नाम संवाह है जहां पर सार्थवाह आदि आकर के ठहरते हैं या निवास करने लगते हैं ऐसे स्थान का नाम सन्निवेश है । तलवार चला कर जो आजोविका को जाती है उस कला का नाम असि है. यह उपलक्षण है इससे और भी अन्य शस्त्रों સ્થાનનું નામ બેટ છે. લધુ પ્રકારથી જે પરિવેષ્ટિત રહે છે. તે સ્થાનનું નામ કMટ છે અથવા જેમની ચોમેર પર્વત હોય છે, એવાં સ્થાનેનું નામ કMટ છે. જેમની આસ પાસ રા, શા ગાઉ સુધી ગ્રામ હોતા નથી, તેને મડંબ કહેવામાં આવે છે. જે સ્થાનમાં જલમાગ અને સ્થળમાગ આમ બંને રીતે પહોંચી શકાય એવા જનનિવાસ સ્થાનનું નામ દ્રોણમુખ છે. જેસ્થાનમાં જીવનેપાળી સવ વસ્તુઓ મળી આવે છે. તે સ્થાનેનું નામ પત્તન છે, એ પત્તને જલ પત્તન અને સ્થલ પત્તન આમ બે પ્રકારના હોય છે. જ્યાં હડીઓ વડે જઈ શકાય તે જલ પત્તન અને જયાં ફકત ગાડી વગેરે વડે જઈ શકાય તે સ્થલપત્તન છે. અથવા જયાં ફકત શકટ વગેરે કે હોડીઓ વડે જઈ શકાય છે, એવા સ્થાનનું નામ પત્તન છે, અને જ્યાં ફકત નૌકા વડે જ જઈ શકાય તે સ્થાનનું નામ પડ્ડન છે. તકતમ
पत्तन शकटैगम्य घोटकै नाभिरेव च ।
___ नौभिरेव तु यद् गम्यं पट्टन तत्प्रचक्षते ॥९॥ જયાં ઘણા વણિક લોકો રહે છે તે સ્થાનનું નામ નિગમ છે, પહેલાં જે સ્થાનમાં તપ શિવ જને–તપસ્વી એ રહે છે. અને પછી જ્યાં લેકે આવી ને રહેવા લાગે છે. તે સ્થા
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્રા