________________
४७८
चन्द्रप्राप्तिसूत्रे द्वादशाभिः पौर्णमासीभिश्चान्द्रः संवत्सरो भवति, ततो यदेव प्राक् दशमप्राभृतस्य हाविशतितमे द्वादश्यां पौर्णमास्यां चन्द्रनक्षत्रयोगपरिमाण सूर्यनक्षत्रयोगपरिमाणं च प्रोक्तं तदेव अन्यूनातिरिक्तं परिपूर्णमत्रापि ज्ञातव्यम्, गणिभावनाऽपि सैवकर्त्तव्या, तदेवाह सूत्रकारः ‘ता उत्तराहि' इत्यादि. 'ता' तावत् 'उत्तराहिं आसाढाहि' उत्तराभिराषाढाभिः उत्तराषाढानक्षत्रस्य चतुतारकत्वाद् बहुवचनम् उत्तराषाढानक्षत्रेण सह चन्द्रो योग युन क्ति, तत्रापि कति मुहूर्तान् यावत् चन्द्रोयोग युक्ति ? इत्यत्राह- 'उत्तराण' इत्यादि, 'उत्तराणं आसाढाणं' उत्तराणामाषाढानां उत्तराषाढा नक्षत्रस्य 'छव्वीस मुहुत्ता' षइविंशतिर्मुहूर्ताः, 'मुहुत्तस्स' एकस्य मुहूर्तस्य च 'छव्वीस बावट्टिभागा' षड्विशतिद्वषष्टिभागाः, 'बाट्ठिभागं च तं द्वाषष्टिभागं च 'सत्तट्ठिहा छित्ता' सप्तष्टिधा विभव्य तेभ्यः 'चउ पणं' चतुप्पञ्चाशत 'चुणियाभागा' चूर्णिका भागाः (२६-२६५४ 'सेसा' शेषाः अवशिष्टा भवेयुः तावत्पर्यन्तं चन्द्र उत्तराषाढानक्षत्रेण सह योग युनक्तीति भावः । एवं शेषसंवत्सरगतानामादि पर्यवसानसूत्राणां प्राभृतपरिसमाप्तिपर्यन्तं गणितभावना कर्त्तव्या, तथाहि-सा एव ध्रुवराशिः ६६।५।१।) एकस्य चान्द्रसंवत्सरस्य द्वादशपौर्णमास्यो भवन्तीति द्वादशभिर्गुण्यते जातानि सप्तशतानि द्विनवत्यधिकानि मुहूर्तानाम् , एकस्य च मुहूर्तस्य परिपापष्टिभागाः, एकस्य च द्वापष्टिभागस्य द्वादशसप्तषष्टिभागाः (७९२-६०१२) तत एतस्मात्
"मूले सत्तेव चोयाला" इत्यादि करणगाथावचनात् चतुश्चत्वारिंशदधिकसप्तशतमुहूर्ताः, एकस्य च मुहूर्त्तस्य चतुर्विशति षिष्टिभागाः, एकस्य च द्वाषष्टिभागस्य षट्षष्टिः सप्तर ष्टिभागाः (७४४-२४६६) अभिजित आरभ्य मूलपर्यन्तनक्षत्राणां शोध्याः, तत स्त्रिंशन्मुहूर्ताः एकस्य च मुहूर्तस्य पञ्चत्रिंशद् द्वाषष्टिभागाः एकस्य च द्वाषष्टिभागस्य त्रयोदशसप्तषष्टिभागाः ( १८-३५१३) तत आगतं प्रथमचान्द्रसंवत्सरस्य पर्यवसानसमये उत्तराषाढानक्षत्रस्य पञ्चचत्वारि शन्मुहूर्तात्मकत्वात् तिष्ठन्ति शेषाः षड्विंशतिर्मुहर्ताः षड्विंशतिषिष्टिभागाः एकस्य च द्वापष्टिभ गस्थ चतुष्पञ्चाशत्सप्तपष्टिश्चर्णिका भागाः (२६ २६/५-१) अथ सूर्यस्य नक्षत्रयोगमाह-'तं समय चणं' इत्यादि, 'तं समयं च णं तस्मिन् समये च खलु 'मूरिए' सूर्यः केणं णक्खत्तेणं जायं नोएइ' केन नक्षत्रेण सह योगं युनक्ति ? उत्तरमाह-'ता पुणव्बसुणा' इत्यदि, 'ता' तावत् पुणस्वमुणा' पुनर्वसुना पुनर्वसुनक्षत्रेण सह सूर्यो योगं युनक्तीति भावः । पुनर्वसोः कतिमुहर्तादिषु
०६७
श६७
