________________
चन्द्राप्तिप्रकाशिका टीका प्रा. ५० प्रा. प्रा. २२ सू. ३ सीमाविष्कम्भनिरूपणम् । खलु नक्षत्राणि 'बारस' द्वादश सान्त, 'तं जहा' तद्यथा-'दो उत्तरापोहवया २, द्वे उत्तराप्रोष्ठपदे २, 'जाव' यावत् 'दो उत्तरासाढा' द्वे उत्तराषाढे १२, अत्र यावत्पदसंग्राह्याणीमानि नक्षत्राणि-दो रोहिणी, दो पुनव्वसू, दो उत्तरफग्गुणी, दो विसाहा' । रोहिण्यौ ४, दो पुनर्वसू ६ द्वे उत्तराफाल्गुन्यौ, द्वे विशाखे १०, इति, द्वे उत्तराषाढे १२, इति प्रोक्त मेवेति द्वादश । एतानि नक्षत्राण द्वयर्धक्षेत्राणि, ततः सप्तषष्टि खण्डीकृत्तस्याहोरात्रगम्यस्य क्षेत्रस्य द्वय त्वेन तत्सम्बन्धिनश्चन्द्रयोगयोग्याभागाः शतमेकमद्धे च (१००) प्रत्येकं भवन्ति, एतेषां (१००) त्रिंशता गुणने जातानि पञ्चदशाधिकानि त्रीणि सहस्राणि (३०१५) इति ॥सूत्र २॥
_अथाष्टाविंशतिनक्षत्राणां प्रातः सायमिति क्रमेण चन्द्रेण सह योगकरणं प्रदर्श्यते - 'एएसिणं' इत्यादि ।
मलम एएसिणं छप्पणाए णक्खत्ताणं किं सया पाओ चंदेण सद्धिं जोयं जोएइ ?? एएसिणं छप्पण्णाए णक्खत्ता णं किं सया सायं चंदेण सद्धि जोयं जोएइ ? । एएसिणं छप्पण्णाए णक्खत्ताणं किं सया दुहओ पविसिय २ चंदेण सद्धिं जोयं जोएइ ?। ता एएसि गं छप्पण्णाए णक्खत्ताणं न किंपि तं जं सया पाओ चंदेण सद्धिं जोयं जोपड. नो सया सायं चंदेण सद्धिं जायं जोएइ, नो सया दुहओ पविसिय २ चंदेण सद्धिं जोयं जोएइ, णण्णत्थ दोहिं अभीइहिं । ता एएणं दो अभीई। पायंचियश्चोत्तालीसं २ अमावासं जोएंति, नो चेव णं गुण्ण मासिणिं ।। सू० ३॥
छाया- एतेषां खलु षट् पञ्चाशतो नक्षत्राणां कि सदा प्रातः चन्द्रेण सार्द्ध योगं युनक्ति ? । एतेषां खलु षट् ञ्चाशतो नक्षत्राणां कि सदा सायं चन्द्रेण सर्द्ध योगं यनक्ति ? । एतेषां खलु षट् पञ्चाशतो नक्षत्राणां किं सदा द्विधातः प्रविश्य २ चन्द्रेण सार्द्ध योगं युनक्ति ? । ताबत् एतेषां खलु षट् पञ्चाशतो नक्षत्राणां न किमपि तत् यत् सदा प्रातः चन्द्रेण सार्द्ध युनक्ति, नो सदा सायं चन्द्रेण सार्द्ध योग युनक्ति, नो सदा द्विधातः प्रविश्य २ चन्द्रेण सार्द्ध योग युनक्ति, नान्यत्र द्वाभ्याम भिजिद्भधाम् । तावत् पता खलु द्वौ अभिजितौ प्रातरेव २ चतुश्चत्वारिशां २ अमावास्यां युक्तः नैव खलु पूर्णमासीम् । सूत्र ॥३॥
___ व्याख्या :-गौतमः पृच्छति 'एएसिणं' एतेषां खलु द्विद्वित्वेन स्थितानां 'छप्पण्णाए णक्खत्ताणं' षट् पञ्चाशतो नक्षत्राणां मध्ये 'किं' किंनामकं नक्षत्रं यत् 'सया' सदा निरन्तरं 'पाओ' प्रातः प्रभातसमये 'चंदेण सद्धिं जोयं जोएइ' चन्द्रेण सार्द्ध योगं युनक्ति ? । तथा 'एएसि णं' एतेषां खलु 'छप्पण्णाए णक्खत्तागं' पट्पञ्चाशतो नक्षत्राणां मध्ये 'कि' कि नामकं नक्षत्रं यत् 'सया' सदा 'सायं' सायं सन्ध्याकाले 'चंदेण सद्धिं जोयं जोएइ' चन्द्रेण साधं योगं युनक्ति ? तथा 'एएसिणं छप्पण्णाए णक्खत्ताणं' एतेषां खलु षट्पञ्चाशतो नक्षत्राणां मध्ये 'कि' किं नामकं नक्षत्रं यत् 'सया' सदा 'दुहओ' द्विधातः प्रातः सायं