________________
चन्द्राप्तिप्रकाशिका टोका प्रा०१०-४ सू०१
योगस्यादिनिरूपणम् २४७ युनक्ति, नो लभते अपरं दिवसम्, एवं खलु शतभिषग् नक्षत्र एकां रात्रि चन्द्रेण सार्ध योगं युनक्ति, योगं युक्त्वा योगम् अनुपरिवर्तयति, योगम् अनुपरिवर्त्य प्रातः चन्द्रं पूर्वाप्रोष्ठपदायै समर्पयति ।४। तावत् पूर्वाप्रोष्ठपदा खलु नक्षत्र पूर्वभागं समक्षेत्र त्रिंशन्मुहूर्त तत्प्रथमतया प्रातः चन्द्रेण साधं योगं युनक्ति, ततः पश्चात् अपररात्रिम्, एवं खलु पूर्वाप्रोष्ठपदानक्षत्रम् एकं च दिवसम् एकां च रात्रि चन्द्रेण सार्ध योगं युक्ति योगं युक्त्वा योगम् अनुपरिवर्तयति, अनुपरिवर्त्य प्रातः चन्द्रम् उत्तराप्रोष्ठपदायै समर्पयति ५। तावत् उत्तरा प्रोष्ठपदा खलु नक्षत्रम् उभयभाग द्वयर्धक्षेत्र पञ्चचत्वारिंशन्मुहूत तत्प्रथमतया प्रातः चन्द्रेण सार्धं योग युक्ति-अपरां च रात्रि, ततः पश्चात् अपरं दिवसम्, एवं खलु उत्त. गपोष्ठपदा नक्षत्रद्वौ दिवसौ एकां च रात्रिं चन्द्रण साधं योगं युक्ति, योगं युक्त्वा योगम् अनुपरिवर्तयति, अनुपरिर्त्य सायं चन्दं रेवत्यै समपर्यात ६ तावत् रेवतो खलु नक्षत्रं पश्चाद्भागं समक्षेत्रं त्रिशन्महूर्त तत्प्रथमतया सायं चन्द्रण साधू योगं युनक्ति, ततः पश्चात् अपरं दिवस एवं खलु रेवतीनक्षत्रम् ए रात्रिम् पकं चदिवसं चन्द्रेण सार्धं योगं युनक्ति, योगं युक्त्वा योगम् अनुपरिवर्तयति, अनुपरिवर्त्य सायं चन्द्रम् अश्विन्यै समर्पयति ।। तावत् अश्विनी खलु नक्षत्रं पश्चाद्भारां समक्षेत्रं त्रिंशन्मुहूर्त तत्प्रथमतया सायं चन्द्रेण साधं योगं युनक्ति, लतः पश्चात् अपरं दिवसम् एवं खलु अश्विनी नक्षत्रम् एकां च गत्रिम् एकं च दिवसं चन्द्रण साधं योगं युनक्ति योगं युक्त्वा योगम् अनुपरिवर्तयति, अनुपरिवर्त्य सायं चन्द्र भरण्यै समर्पयति ।। तावत् भरणी खलु नक्षत्र नक्तंभागम् अपार्धक्षेत्र पञ्चदशमुहत्तं तत्प्रथमतया सायं चन्द्रेण साधू योगं युनक्ति, नो लभते अपरं दिवसम्, एवं खलु भरणी नक्षत्रम् एकां रात्रि चन्द्रण साधं योगं युक्ति, योगं युक्त्वा योगम् अनुपरिवर्तयति, अनुपरिवर्त्य प्रातः चन्द्रं कृत्तिकायै समर्पयति ।। तावत् कृत्तिका खलु नक्षत्रं पूर्वभागं समक्षेत्रं त्रिंशन्मुहूत्तं तत्प्रथमतया प्रातः चन्द्रण सार्ध योगं युनक्ति ततः पश्चात् त्रिम्, एवं खलु कृत्तिकानक्षत्रम् एकं च दिवसम्, एकांच रात्रिं चन्द्रेण साधं योगं थुनक्ति, योगं युक्त्वा योगम् अनुपरिवर्तयति, अनुपरिवर्त्य प्रातः चन्द्र रोहिण्यै समर्पयति ।१०। रोहिणी यथा उत्तराभाद्रपदा ११। मृगशिरः यथा धनिष्ठा ।१२। आर्द्रा यथा शतभिषक् ।।३। पुनर्वसुः यथा-उत्तराभाद्रपदा ।१४। पुष्यं यथा धनिष्ठा ।१५। अश्लेषा यथा शतभिषक् ।१६। मघा यथा पूर्वाफाल्गुनी ।१७ पूर्वाफाल्गुनी यथा पूर्वाभाद्रपदा ।१८. उत्तराफाल्गुनी यथा-उत्तराभाद्रपदा ।१९ हस्तः चित्रा च यथा धनिष्ठा ।२०-२१॥ स्वातिः यथा शतभिषक् ।२२। विशाखा यथा- उत्तराभाद्रपदा ।२३॥ अनुराधा यथो धनिष्ठा २४। ज्येष्ठा यथा शभिषक् ।२५ मूलं पूर्वाषाढा च यथा पूर्वा भाद्रपदा ।२६-२७। उत्तराषाढा यथा उत्तराभाद्रपदा .८ । सू. १। ।
। इति दशमस्य प्राभृतस्य चतुर्थं प्राभृत प्राभृतं समाप्तम् १०-४॥ व्याख्या- 'ता कहं ते' इति । 'ता' तावत् 'कह' कथं केन प्रकारेण 'ते' त्वया 'जोगस्स' योगस्य चन्द्रनक्षत्रयोगस्य 'आई' आदिः योगस्य प्रथमसमयरूपः 'आहिए' आख्यातः ? 'तिवएज्जा' इति वदेत् वदतु कथयतु हे भगवन् । अत्र निश्चयनयमतेन चन्द्रयोगस्यादिः सर्वेषां नक्षत्राणां न प्रतिनियतकालप्रमाणोऽस्ति, किन्तु अप्रतिनियतकालप्रमाणो वर्त्तते ततः स करणवशादव