________________
सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० १०० एकोनविंशतितमप्राभृतम् कराणं उद्धं च अहेव संकमो नत्थि । मंडलसंकमणं पुणसभंतरबाहिरंतिरिए ॥२०॥ रजनीकरदिनकराणां ऊर्ध्वमधश्चैव संक्रमो नास्ति । मण्डलसंक्रमणं पुनः साब्भ्यन्तरं बाह्यं तीर्यक ॥२०॥ रजनिकरदिनकराणां-चन्द्रादित्यानां ऊर्ध्व अधश्व-संक्रमणं-गमनं नास्ति-न भवतीत्यर्थः, स्वस्वमण्डलसीमामनुलक्षीकृत्यैव चन्द्रसूयौँ भ्रमतः न कदाचिदपि तौ मण्डलाद् बहिर्निगत्य भ्रमत इत्यर्थः तथा जगत् स्वाभाव्यात् । तिर्यक् पुनर्मण्डलेषु संक्रमणं भवति, किं विशिष्टं च तत् संक्रमणमित्यत आह-साभ्यन्तरबाह्य-अभ्यन्तरं च बाह्यं च अभ्यन्तरबाह्यं सहाभ्यन्तरबाह्येन वर्तते इति साभ्यन्तरबाह्य, अत्रैतदुक्तं भवति-सर्वाभ्यन्तरान्मण्डलात् परतः तावन्मण्डलेषु संक्रमणं यावत् सर्वबाह्य मण्डलं सर्वबाह्याच मण्डलात् अर्वाक तावन्मण्डलेषु संक्रमणं यावत् सर्वाभ्यन्तरमिति ॥२०॥ 'रयणिकरदिणकराणं णक्खत्ताणं महग्गहाणं च। चारविसेसेण भवे सुहदुक्खविही मणुस्साणं ॥२१॥' रजनिकरदिनकराणां नक्षत्राणां
रयणियरदिणयराणं उद्धं च अहेव संकमो नत्थि।
मंडलसंकमणं पुण सम्भंतरं बाहिरंतिरिए ॥२०॥ चंद्र सूर्य का ऊपर नीचे का गमन नहीं होता है। अपनी अपकी सीमा को लक्ष्य करके ही सूर्य चंद्रभ्रमण करते हैं। वे मंडल से बाहर निकलकर कदापि भ्रमण नहीं करते । कारण उस प्रकार का जगत्स्वभाव होता है। मंडल में तिर्यक संक्रमण होता है, वह संक्रमण किस प्रकार का होता है? इस के लिये कहते हैं-साभ्यन्तर बाह्य माने आभ्यन्तर बाह्य सहित संक्रमण होता है। यहां पर इस प्रकार कहा जाता है-सर्वाभ्यन्तर मंडल से परके मंडल में संक्रमण यावत् सर्वबाह्य मंडल पर्यन्त होता है तथा सर्वबाह्य मंडल से पूर्व में उस उस मंडल में संक्रमण सर्वाभ्यंतर मंडल पर्यन्त होता है ॥२०॥
रयणियरदिणयराणं, णक्वत्ताणं महग्गहाणं च । चारविसेसेण भवे सुहदुक्खविही मणुस्साणं । २१॥
रयणियरविणयराण उद्धच अहेव संक्रमो णस्थि ।
मडलसंकमण पुण, अच्भतर बाहिर तिरिए ॥२०॥ ચંદ્ર સૂર્યનું ઉપર નીચેનું ગમન થતું નથી. પોતપોતાની સીમાને લક્ષ કરીને જ સૂર્ય ચંદ્ર ભ્રમણ કરે છે. તે મંડળની બહાર નીકળીને કદાપિ ભ્રમણ કરતા નથી. કારણ એ રીતને જગસ્વભાવ હોય છે. મંડળમાં તિર્થક સંક્રમણ થાય છે. એ સંક્રમણ કેવી રીતનું થાય છે? એ માટે કહેવામાં આવે છે. સાભ્યન્તર બાહ્ય એટલેકે આત્યંતર બાહ્ય સહિત સંક્રમણ થાય છે. અહીં આ પ્રમાણે કહેવામાં આવે છે. સર્વાત્યંતર મંડળમાં સંક્રમણ યાવત્ સર્વબાહ્ય સુધી થાય છે. તથા સર્વબાહ્ય મંડળથી પૂર્વમાં તેને મંડળમાં સંકમણ સર્વાત્યંતર મંડળ પર્યક્ત થાય છે. પરમા
रयणियरदिणयराण णवत्ताण महागहाण च । चारविसेसेण भवे सुहदुक्खलिही मणुरसाण ॥२१॥
श्री सुर्यप्रति सूत्र : २
