Page Text
________________
सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ८६ पञ्चदशप्राभृतम्
७८५ तावत् एकमर्द्धमण्डलं चरति द्वाभ्यां भागाभ्यामधिकं, सप्तभि त्रिंशच्छतैरर्द्धमण्डलं छित्वा। एकस्मिन्नहोरात्रे नक्षत्रं किल द्वाभ्यां भागाभ्यामधिकमेकमद्धमण्डलं चरति, द्वात्रिंशदधिकैः सप्तभिः शतैर मण्डलं छित्वा चेति । अत्राप्यनुपातो यथा-यदि त्रिंशदधिकैरष्टादशभिः शतैरहोरात्राणा पञ्चत्रिंशदधिकान्यष्टादशशतानि नक्षत्राणां मण्डलानि लभ्यन्ते तदैकेनाहोरात्रेण किं स्यादिति राशित्रयस्थापना-१,३१४८३०=१+ १ + अत्रान्त्येन राशिना एकक रूपेण मध्यमो राशिः संगुण्य आयेन भक्त्वा लब्धमेकमर्द्धमण्डलं, शेषास्तिष्ठन्ति पञ्च, त्रिंशदधिकाष्टादशशतभागानां । ततो हरांशी (६) अनेन गुणितौ तत्र हरांशयोस्तुल्यत्वान्नाशे च कृते जातावुपरि द्वौ, अधस्ताच द्वात्रिंशदधिकानि सप्तशतानि, लब्धौ द्वौ द्वात्रिंशदधिकसप्तशतभागौ १+: इति सर्वमुप: पद्यते । अथ सम्प्रति एकैकं परिपूर्ण मण्डलं चन्द्रादयः प्रत्येकं कतिभिरहोरात्रै थरकहते हैं-(ता एगं अद्धमंडलं चरइ दोहिं भागेहिं अहियं सत्तहिं बत्तीसेहिं सएहिं अद्ध मंडलं छेत्ता) एक अहोरात्र में नक्षत्र सात सो बत्तीस से एक अर्धमंडल को छेद करके दो भाग अधिक एक अर्द्धमंडल में गमन करता है। यहां पर इस प्रकार अनुपात करें-यदि अठारहसो तीस अहोरात्र से अठारह सो पैंतीस नक्षत्रों के मंडल लभ्य होते हैं तो एक अहोरात्र से कितने मंडल लब्ध हो सकते हैं ? इसके लिये तीन राशि को स्थापन करे-3+ = १८७५-१+१०-१५ यहां पर अंतिमराशि एक से मध्य की राशि का गुणा करके आद्य राशि से भाग करे तो एक अर्धमंडल लब्ध होता है । तथा अठारहसो पैंतीस भागों का पांच शेष बचता है, तत्पश्चात् हरांश ३ को गुणित करे तो हरांश समान होनेसे कुछ शेष रहता नहीं है । अतः हरांश नष्ट होने से ऊपर में दो एवं नीचे सात सो बत्तीस रहता है। इस प्रकार सात सो बत्तीस भाग वाले दो लब्ध होते हैं १४ इस प्रकार सब परिमाण हो जाता है। मंडल चाइ दोहिं भागैहिं अहिय सत्तहिं बत्तीसेहि सएहिं अद्धमडल छेत्ता) એક અહેરામાં નક્ષત્ર સાતસો બત્રીસથી એક અર્ધમંડળને છેદીને બે ભાગ અધિક એક અર્ધમંડળમાં ગમન કરે છે. અહીં આ રીતે અનુપાત કરવો. જે અઢારસો ત્રીસ અહોરાત્રથી અઢારસો પાંત્રીસ નક્ષત્રોના મંડળો લબ્ધ થાય તે એક અહોરાત્રમાં કેટલા મંડળે લભ્ય થઈ શકે? આ જાણવા માટે ત્રણ શશિની સ્થાપના કરવી ૧૩૫૧ =13५=१+१५०=१७३३ २५६१ मतिम २६शी ४थी मध्यनी शीना गुण! प्रशने પ્રથમ રાશીથી ભાગ કરે તો એક અધમંડળ લબ્ધ થાય છે. તથા અઢારસો પાંત્રીસ ભાગના પાંચ શેષ વધે છે. તે પછી હરાંશ રૂને ગુણાકાર કરે તે હરાંશ સરખા હોવાથી કંઈજ શેષ રહેતું નથી તેથી હરાંશને નાશ થવાથી ઉપર બે અને નીચે સાતસોબત્રીસ રહે છે, ૧+૨ આ રીતે ઉક્ત પ્રમાણુ થઈ જાય છે,
१८30
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: 2
| SR No. | 006352 |
| Book Title | Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 1111 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_suryapragnapti |
| File Size | 77 MB |