Page Text
________________
सर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ८३ पञ्चदशप्राभृतम्
७३५ मुहूर्तगतिपरिमाणं परिभावनीयम् । तत्र मण्डलकालनिरूपणे त्रैराशिकगणितप्रवृति यथा एकस्मिन् पञ्चवर्षात्मके युगे चन्द्रस्याष्टषष्टयधिकानि सप्तदशशतानि (१७६८) मण्डलार्दानि भवन्ति, तथा च त्रिंशदधिकानि अष्टादशशतानि (१८३०) रात्रिन्दिवानि भवन्तीति पूर्व प्रतिपादितं वर्त्तते, अतोऽनुपातो यथा-यधष्टपष्टयधिकैः सप्तदशभिः शतैः सकल युगवर्तिभिर मण्डलैरष्टादशशतानि त्रिंशदधिकानि रात्रिन्दिवानि लभ्यन्ते तदैकेन सम्पूर्णमण्डलेन कति रात्रिन्दिवानि स्युरित्यत्र द्वाभ्यामर्द्धमण्डलाभ्यामे मण्डलं भवतीति मनसि निधाय गणितप्रवृत्तिविधेया यथा-( +२%8 +) अन्त्रात्येन राशिना द्विकलक्षणेन मध्यमो राशिस्त्रिंशदधिकाष्टादशशतरूपो गुणित स्तदा जातानि षष्टयधिकानि पट् त्रिंशच्छतानि (३६६०) हरस्थेन राशिना अष्टषष्टयधिकसप्तदशशतरूपेण भक्तानि जाते लब्धे द्वे रात्रिन्दिवे शेष तिष्ठति चतुर्विशत्यधिकं शतं अष्टषष्टयधिकसप्तदशशतभागानामिति । ततश्च तत्पश्चात् उसके आधार से मुहूर्तगति परिमाण का निरूपण करना चाहिये। उसमें मंडल काल के निरूपण में त्रैराशिक गणित प्रवृत्ति करनी चाहिये, जैसे कि-पांच वर्ष वाले एक युग में चंद्र का सत्रह सो अइसठ १७६८। अर्द्धमंडल होते हैं। तथा अठारह सो तीस १८३०। अहोरात्र होते हैं । इस प्रकार पहले प्रतिपादित किया ही है । अतः इसका अनुपात इस प्रकार से करें-जो सत्रह सो अडसठ से सकल युगवति अर्द्धमंडल से अठारह सो तीस अहोरात्र लभ्य होते हैं तो संपूर्ण एक मंडल से कितने अहोरात्र होसकते हैं ? इस प्रकार की विचारणा में दो अर्द्ध मंडलों से एक मंडल होता है, इस प्रकार मन में विचार करके गणित प्रवृत्ति करनी चाहिये-जैसे कि- +२-७२,४४) यहां पर दो रूप अन्त्य राशि से मध्यराशि अठारह सो तीस का गुणा करे तो छत्तीससो साठ (३६६०) होता है इस का हरस्थान में रही हुई सत्रहसो अडसठ रूप राशि से भाग करे तो दो अहोरात्र लब्ध होते हैं तथा सत्रहसो अडसठिया પછી તેના આધારથી મુહૂર્ત ગતિ પરિમાણનું નિરૂપણ કરવું જોઈએ તેમાં મંડળકાળના નિરૂપણમાં ત્રિરાશિક ગણિત પ્રવૃત્તિ કરવી જોઈએ. જેમકે-પાંચ વર્ષવાળા એક યુગમાં ચંદ્રના સત્તરોઅડસઠ ૧૭૬૮, અર્ધમંડળે હોય છે. તથા અઢારસોવીસ ૧૮૩૦, અહોરાત્ર હોય છે. આ રીતે પહેલાં પ્રતિપાદિત કર્યું જ છે, તેથી આને અનુપાત આ પ્રમાણે કરે જે સત્તરોઅડસઠથી સજ્જ યુગવત્તિ અર્ધમંડળથી અઢારસોત્રીસ અહોરાત્ર લભ્ય થાય તે સંપૂર્ણ એક મંડળથી કેટલા અહોરાત્ર થાય છે? આ પ્રમાણેની વિચારણામાં બે અર્ધમંડળથી એક મંડળ થાય છે. આ પ્રમાણે મનમાં વિચાર કરીને ગણિત પ્રવૃત્તિ કરવી नये. भ +२=3FF=२+13) गाडी मे ३५ मतिम शिथी अढासेात्रीस રૂપ મધ્યરાશિને ગુણાકાર કરવાથી છત્રીસસેસાઈઠ (૩૬૬૦) થાય છે. તેને હરસ્થાનમાં રહેલ સત્તર અડસઠરૂપ રાશિથી ભાગ કરવાથી બે અહોરાત્ર લબ્ધ થાય છે. તથા સત્તરસે
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: 2
| SR No. | 006352 |
| Book Title | Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 1111 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_suryapragnapti |
| File Size | 77 MB |