________________
५०६
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे
-३=३४ः क्रमेणैतेषां न्यासः ५ । ४ । ३४३ अतः सिद्ध्यति यद् द्वितीये पर्वणि एकादश्यां तिथौ पञ्च ऋतवोऽतिक्रान्ताः, षष्ठस्य च ऋतोश्चत्वारः परिपूर्णा दिवसा गताः, पञ्चमस्य च दिवसस्य सार्द्धाश्चतुस्त्रिंशत् सप्तषष्टिभागा अतिक्रान्ताः इत्येवमन्यस्मिन्नपि दिवसे चन्द्रगन्तव्य इति ॥ अथ सम्प्रति चन्द्रपरिसमाप्तिदिवसानयनाय पूर्वाचार्यैर्यत् करणमुक्तं तदत्र विनेयजनानुग्रहाय - अभिधीयते - 'पुध्वं पिव ध्रुवरासी गुणिए भए सगेण छेएणं । जं लद्धं सो दिवसो सोमस्स उऊ समत्तीए' ॥ १ ॥ छाया - पूर्वमिव ध्रुवराशि र्गुणितो भक्तः स्वकेन छेदेन । यल्लब्धं स दिवसः सोमस्य ऋतुसमाप्ती || १ | अथास्या गाथायाः भावार्थगमनिका व्याख्या यथा - 'पुच्छं पिव' पूर्वमित्र - पूर्ववत् पूर्वं यथोक्तं तथैव - पूर्व सूर्यप्रतिपादनावसरे यो ध्रुवराशिरभिहितः - प्रतिपादितोऽर्थात् चतुस्त्रिंशदधिकशतभागानां पञ्चोत्तराणि त्रीणि शतानि एतस्मिन् पूर्वमिवगुणितो वराशिः । अत्रैतदुक्तं भवतिचोती रहते हैं । = ३४ क्रमपूर्वक इसका अंकन्यास इस प्रकार है५| ४ | ३४३ इस से यह सिद्ध होता है की दूसरे पर्व में ग्यारह तिथि में पांच ऋतु वीतकर छठी ऋतु का परिपूर्ण चार दिवस हो चुका है एवं पांचवां दिवस का सडसठिया साडे चोतीस भाग समाप्त हुवा है । इस प्रकार अन्य दिवस में भी चंद्र ऋतु के विषय में समझ लेवें ।
अब चन्द्र ऋतु का समाप्ति दिवस जानने के लिये पूर्वाचार्योंने जो करण गाथा कही है वह विनेयजनानुग्रहार्थ यहां पर कही जाती है
पुवं पिवधुवरासी गुणीए भइए सगेण छेएणं ।
जं लद्धं सो दिवसो सोमस्स उऊ समत्तीए ॥१॥
१३४
इस गाथा की भावार्थ रूप व्याख्या कही जाती है - ( पुत्र्वंपिव) पहले सूर्य ऋतु का प्रतिपादन समये जो ध्रुवराशी कही है अर्थात् एकसो चोतीस भागों का तीन सो पांच इस ध्रुवराशि को पूर्व के समान गुणा करे । ક્રમપૂર્વક આના કન્યાસ આ પ્રમાણે છે. પાકા ૩૪ આથી એ સિદ્ધ થાય છે કે બીજા પમાં અગીયારમી તિથિએ પાંચરૂતુ વીતીને છઠી તુના ચાદેવસ પુરા થઈ ગયા છે અને પાંચમા દિવસના સડસઠયા સાડીચોત્રીસ ભાગ સમાપ્ત થયેલ છે. આ રીતે બીજા દિવસોમાં પણ ચંદ્રરૂતુના સંબંધમાં સમજી લેવુ.
હવે ચંદ્રતુના સમાપ્તિ દિવસ જાણવા માટે પૂર્વાચાયે એ શિષ્ય જનાનુગ્રહને માટે અહીંયાં કહેવામાં આવે છે.
કરણગાથા કહી છે તે
३८५
१३४
-
(पुव्वं पिय धुवरासी गुणीए भइए सगेण छेषणं । जं लद्ध सो दिवसो सोमस्स उऊ समत्तीए ॥ १ ॥
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર : ૨
मा आधानी भावार्थ३५ व्याभ्या उडेवामां आवे छे. (पुव्वंपित्र) पाडेसां सूर्य ३तुना प्रतिपादन સમયે જે ધ્રુવરાશિ કહી છે અર્થાત્ એકસોચોત્રીસ ભાગેાના ત્રણસોપાંચÝ આ ધ્રુવરાશિને
