________________
४२०
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे त्रयोदशभि गुणिताः सन्तो द्वाषष्टिभागानां षोडशोत्तराणि चत्वारिंशतानि भवन्ति, तानि च द्वाषष्टया हियन्ते तदा लब्धाः षड् अहोरात्रास्ते च अहोरात्रस्थाने योज्यास्तदा जातानि ज्यशीत्यधिकानि त्रीणि शतानि अहोरात्राणाम् , शेषास्तिष्ठन्ति चत्वारिंशद द्वाषष्टिभागा इति, ततो जातमभिवदितसम्वत्सरपरिमाणं खलु व्यशीत्यधिकानि त्रीणिशतानि अहोरात्राणाम् एकस्य च अहोरात्रस्य चतुश्चत्वारिंशद् द्वाषष्टिभागाः-३८३६ इति, ततोऽस्य द्वादशांशोऽभिवर्द्धितसम्वत्सरस्य मासः स्यादित्यतोऽस्य द्वादशभि र्भागो ह्रियते-(३८३६६):१२= (३१।१३।) अत्र त्रयाणामहोरात्रशतानां त्र्यशीत्यधिकानां द्वादशभिर्भागो हियते लब्धा एकत्रिंशदहोरात्राः, शेषास्तिष्ठन्ति एकादश । ते च मुहूर्तकरणार्थ त्रिंशता गुण्यन्ते तथा कृते ३+३०=३३० जातानि द्वादशभागानां त्रिंशदधिकानि त्रीणि शतानि । ये चैकस्य सूत्र में कहा ही है । अतः इसको तेरह से गुणाकरे-(२९॥३)+१३=३७७+
३७७ : ६-३८३ तेरह से गुणाकरने से तीन सो सत्योतर होते है तथा बासठिया बत्तीस भाग को तेरह से गुणा करने से बासठिया चारसो सोलह 11 होते हैं उसका बासठ से भाग करे तो छ अहोरात्र आता है उसको अहो. रात्र के साथ जोडे तो तीनसो तिरासी अहोरात्र होते हैं एवं बासठिया चुमालीस भाग शेष रहता है। इस प्रकार अभिवद्धितसंवत्सर का परिमाण तीन सो तिरासी अहोरात्र तथा एक अहोरात्र का बासठिया चुमालीसभाग (३८३६। तदनन्तर बारह अंशात्मक अभिवर्द्धित संवत्सरका बारह मास होता है । अतः इसको बारह से भाग करे (३८३६) : १२=(३१।११।६) यहां पर तीन सो तिरासि अहोरात्र को बारह से भाग करे तो इकतीस अहोरात्र आता है । एवं ग्यारह शेष बचता है । उसको मुहूर्त करने के लिये तीस से गुणा करे तो+३०% बारह भागात्मक तीनसो तीस अहोरात्र तथा एक अहोरात्र का बासठिया चुमालीस भाग होते हैं। इसको मुहूर्त-करने के लिये तेरथी गु४।२ ७२पो. (२८३३)-१३=3७७४४१६३७७४६४४=3८३१ तेरथी गु २ કરવાથી ત્રણ સત્યતેર થાય છે, તથા બાસઠિયા બત્રીસ ભાગ ને તેરથી ગુણવાથી બાસઠિયા ચારસે સેળ જ થાય છે તેને બાસઠથી ભાગ કરે તે છ અહેરાત્ર થાય છે. તેને અહોરાત્રની સાથે મેળવે તે ત્રણ વ્યાસી અહોરાત્ર થાય છે, અને બાસાિ ચુંમાળીસ ભાગ શેષ રહે છે. આ રીતે અભિવર્ધિતસંવત્સરનું પરિમાણ વણસેગ્યાશી અહોરાત્ર તથા એક અહોરાત્રના બામડિયા ચુંમાલીસભાગ (૩૮૩) છે તે પછી બાર અંશવાળા અભિવર્ધિત સંવત્સરના બારમાસ થાય છે. તેથી આન બાર થી ભાગ કરે (૩૮૩ ૧૨=(૩૧ (૧૧) અહીં ત્રણસો વ્યાશી અહોરાત્ર ને બારથી ભાગ કરે તે એકત્રીસ અહેરાત્ર આવે છે. અને અગ્યાર શેષ રહે છે. તેના મુહૂર્ત કરવા માટે ત્રીસ થી ગુણાકાર કરે ११+30=3३० मा२ मण से त्रीस मात्र तथा मे अडाराना मासाठया
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: 2