________________
४०४
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्र प्रतिपादितम् । चान्द्रमासः-२९३ ततोऽत्र सवर्णनार्थमेकोनत्रिंशदहोरात्राः द्वाषष्टया गुण्यन्ते गुणयित्वाचोपरितना द्वात्रिंशद् द्वापष्टिभागाः प्रक्षिप्यन्ते च, तथा करणार्थ न्यासः -२९ । = = जातानि त्रिंशदधिकानि अष्टादशशतानि द्वापष्टिभागानाम् । ततो मुहर्तकरणार्थ त्रिंशता गुण्यन्ते-४३०४४३ जातानि चतुः पञ्चाशत् सहस्राणि नवशतानि मुहर्तगतद्वापष्टिभागानामिति । तत एतेषां द्वापष्टया भागो हियते--२८८५ • लब्धानि अष्टौ शतानि पञ्चाशीत्यधिकानि मुहानाम् , एकस्य च मुहर्तस्य त्रिंशद् द्वापष्टिभागा इत्येवं यथोक्तं म्रलोक्तमुपपद्यते ॥ ___ अथ चान्द्रसंवत्सरपरिमाणं कथयति-ता एस णं अद्धा दुवालसक्खुत्तकडा चंदे संवच्छरे' तावत् एपा खलु अद्धा द्वादशकृत्वश्चान्द्रः संवत्सरः ॥-तावदिति प्राग्वत् एषा-मुहूर्तरूपा अहोरात्ररूपा च अद्धा-परिगणितपरिमाणं खलु इति वाक्यालङ्कारे द्वादशकृत्व:द्वादशभिगुणनीय स्तदा चान्द्रः संवत्सरो भवेत्-चान्द्रवर्षपरिमाणं स्यात् ॥ ततस्तदेव प्रश्नइतना प्रतिपादित किया है । चांद्र मास-२९३ यहां पर उन्तीस अहोरात्रों को बासठ से गुणा करे, गुणा करके उपर के बासठिया बत्तीस भागों को जोडे । वह बताने के लिये अंक न्यास इस प्रकार से है-२९ - इसप्रकार बासठिया अठारहसो तीस होते हैं, इसका मुहूर्त करने के लिये तीस से गुणा करे +३०=१४:०० तो बासठिया चोपन हजार एवं नवसो होते हैं । इन संख्या का बासठ भाग करे ४००० =८८५६३ तो इस प्रकार से अठसो पचासी मुहूर्त तथा एक मुहूर्त का वासठिया तीस भाग इसप्रकार यथोक्त मूलोक्त प्रमाण मिल जाता है।
अब चांद्रसंवत्सर परिमाण का कथन करते हैं-(ता एस णं अद्धा दुवालसक्खुत्तकडा चंदे संवच्छरे) यह मुहूर्तरूप एवं अहोरात्ररूप अद्धा अर्थात् परिगणित परिमाण को बारह से गुणा करे तो चांद्रसंवत्सर का परिमाण ત્રીસ અહોરાત્ર તથા એક અહોરાત્રના બાસઠિયા બત્રીસ ભાગ આટલું પ્રતિપાદિત કરેલ છે. ચાંદ્રમાસ ૨૯ અહી એગણત્રીસ અહોરાત્રને બાસઠથી ગુણાકાર કરીને ઉપરના બાસયિ બત્રીસ ભાગેને મેળવવા તે બતાવવા માટે અંકન્યાસ આ પ્રમાણે છે. ૨૯ારૂ=૧ ૭૯૮--આ રીતે બાસઠિયા અઢારસેત્રીસ થાય છે. આના મહત કરવા માટે ત્રીસથી ગુણાકાર કરે. દુરૂ + ૩ =૫૪૬૦૦ આ રીતે બાસડિયા ચિપનહજારને નવસે થાય છે. આ સંખ્યાને બાસઠથી ભાગ કરે તે પહુ" = પણ આ રીતે આઠસે પંચાસી મુહૂર્ત તથા એક મુહૂર્તના બાસઠિયા ત્રીસ ભાગ આ રીતે મૂલમાં કહ્યા પ્રમાણે યથાક્ત પ્રમાણ મળી જાય છે.
वे यांद्र वत्सरना परिभानु थन ४९ छे. (ता एस ण अद्धा दुवालसक्खुत्तकडा चंदे संवच्छरे) मा मुडूत ३५ आने मा२।१३५ मद्ध। अर्थात् परिगणित परिमाने
श्रीसुर्यप्रतिसूत्र : २
