Page Text
________________
सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टोका सू० ५८ दशमप्राभृतस्य विंशतितमं प्राभृतप्राभृतम् ११७ आदित्यसम्वत्सरः आदित्यस्य सूर्यस्य एकमगण भोगकाल:-सौरभगणैकभोगकालरूप: सौरवर्षः आदित्यसम्वत्सरो वा कथ्यते, एवंभूतेन आदित्यचारलक्षणोपेतेन लक्षितः आदित्यसम्वत्सरो लक्षणसम्वत्सरस्य चतुर्थभेदस्थानीय इति (४) अथ पञ्चमभेदोऽभिवृद्धितः-अभिवर्द्धितानामा संवत्सरः-यस्मिन् चान्द्रसंवत्सरे एकश्चान्द्रमासोऽभिवद्धितो भवति -अधिकमासरूपो मासो यस्मिन् चान्द्रसम्वत्सरे आयाति तादृशलक्षणलक्षितस्त्रयोदशमासात्मकः सम्वत्सरोऽभिवृद्धिनामा सम्वत्सरो भवति । अयं चाभिवृद्धिनामा सम्वत्सरो लक्षणसम्वत्सरस्य पञ्चमभेदस्थानीय इति लक्षणसम्बसरस्य पश्चभेदाः प्रतिपादितास्सन्ति । अथ च न केवल मेते नक्षत्रादि सम्वत्सराः स्वतन्त्ररूपेण यथोक्तरात्रिन्दिवपरिमाणसम्पादने प्रभवन्ति, किन्तु तेभ्यः पृथक्भूताः अन्येऽपि पूर्वप्रतिपादितस्वरूपाः, अत्रापि वक्ष्यमाण (४) आदित्यसंवत्सर यह लक्षणसंवत्सर का चौथा भेद है आदित्य माने सूर्य का एक भगण भोग काल रूप सौर वर्ष अथवा आदित्यसंवत्सर कहा जाता है। इस प्रकार के आदित्य नाम सूर्य के गति रूप लक्षण से युक्त संवत्सर को आदित्यसंवत्सर कहते हैं। यह लक्षणसंवत्सर का चौथा भेद कहा है (५) अब पांच भेद रूप अभिवर्द्धित नाम का संवत्सर का कथन करते हैं, जिस चांद्रसंवत्सर में एक चांद्र मास अभिवद्धित होता है, अर्थात् अधिक मास रूप मास जिस चांद्रसंवत्सर में आता है, इस प्रकार के लक्षण से युक्त तेरह मास प्रमाणवाला संवत्सर अभिवद्धित नाम का संवत्सर होता है। यह अभिवृद्धि नाम का संवत्सर लक्षणसंवत्सर का पांचवें भेद स्थानीय है। इस प्रकार लक्षण संवत्सर के पांच भेद प्रतिपादित किये हैं। __ अब ये नाक्षत्रादि संवत्सर केवल स्वतन्त्र रूप से यथोक्त रात्रिदिवस के परिमाण को सम्पादन करने में समर्थ नहीं होते परंतु उनसे पृथक् पूर्वप्रतिपादित स्वरूपवाले अन्य भी है वे यहां पर भी वक्ष्यमाण लक्षणों से युक्त લક્ષણસંવત્સરને ત્રીજો ભેદ કહેલ છે. (૪) આદિત્યસંવત્સર આ લક્ષણસંવત્સરને થે ભેદ છે. આદિત્ય એટલે સૂર્યને એક ભગણ ભેગકાળ રૂપ કાળ સૌરવર્ષ અથવા આદિત્ય સંવત્સર કહેવાય છે. આ રીતના આદિત્ય એટલે સૂર્યના ગતિરૂપ લક્ષણથી યુક્ત સંવત્સર કહેવાય છે આ લક્ષણસંવત્સરનો ચે ભેદ છે. (૫) હવે પાંચ ભેદવાળા અભિવધિત નામના સંવત્સર વિષે કથન કરે છે. જે ચાંદ્રસંવતસરમાં એક ચાંદ્રમાસ અભિવર્ધિત હોય છે. અર્થાત્ અધિકમાસ રૂ૫ માસ જે ચાંદ્રસંવત્સરમાં આવે છે, આવા પ્રકારના લક્ષણવાળું અને તેર માસના પ્રમાણુવાળું સંવત્સર અભિવૃદ્ધિ નામનું સંવત્સર લક્ષણ સંવત્સરના પાંચમા ભેદ રૂપ છે, આ રીતે લક્ષણ સંવત્સરના પાંચ ભેદ પ્રતિપાદિત કરેલ છે.
હવે આ નાક્ષત્રાદિ સંવત્સર કેવળ સ્વતંત્ર પણાથી યુક્ત રાત્રિ દિવસના પરિ માણુનું સંપાદન કરવામાં સમર્થ નથી થતા પરંતુ તેમાં પૃથક પ્રતિપાદિત સ્વરૂપવાળા અન્ય
श्री सुर्यप्रति सूत्र : २
| SR No. | 006352 |
| Book Title | Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 1111 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_suryapragnapti |
| File Size | 77 MB |