Page Text
________________
सूर्यप्रशप्तिसूत्रे कुलं युञ्जन् पुष्यनक्षत्रं युनक्तीति प्रतिपत्तव्यं भवेत् , यतोऽहि तस्यैव पुष्यनक्षत्रस्य कुलसंज्ञके प्रसिद्धिवर्तते प्रसिद्धस्यैव नक्षत्रस्य श्राविष्ठयाममावास्यायां सम्भवात् । एतत् सर्वम् अत्रैव पूर्व व्याख्यातमेव । उत्तरसूत्रमपि व्यवहारनयमेवाधिकृत्य यथायोगं परिभावनीयमिति । अत्रोपकुलं युञ्जन् आश्लेषानक्षत्रं युनक्ति सम्प्रत्युपसंहारमाह-'ता साविटिणं' इत्यादिना यतो हि पूर्वोक्तप्रकारेण द्वाभ्यां कुलोपकुलाभ्यां नक्षत्राभ्यां श्राविष्ठयाममावास्यां चन्द्रयोगः समोऽस्ति न तु कुलोपकुलेन नक्षत्रेण, अतएव श्राविष्ठीममावास्यां कुलनक्षत्रं युनक्ति वा शब्दोऽपि शब्दार्थवाचकोऽवगन्तव्यः। उपकुलं वा युनक्ति इत्येव वक्तव्यं स्यात्, न तु कुलोपकुलेन युनतीति ज्ञातव्यमिति । सम्प्रत्यमावास्याया नक्षत्रनाम कथयति-'कुलं का योग करता है । वास्तविक दृष्टि से कुलसंज्ञक का योग करे तो पुष्य नक्षत्र का योग करता है, ऐसी प्रतिपत्ति समज लेवें । कारण की उसी पुष्य नक्षत्र की कुल संज्ञक नक्षत्र में प्रसिद्धि है, प्रसिद्ध नक्षत्र का श्राविष्ठी अमावास्या में सम्भव रहता है । यह सब पहले यहां पर ही कहा है। उत्तर सूत्र भी व्यवहार नय को ही अधिकृत कर के यथायोग्य रीती से भावित कर लेवें। उपकुल का योग करे तो आश्लेषा नक्षत्र का योग करता है। अब उपसंहार कहते हुवे कहते हैं-(ता साविहिण्ण) इत्यादि कारण की पूर्वोक्त कुलोपकुल दो नक्षत्रों से प्राविष्ठी अमावास्या में चन्द्र का योग सम रहता है । कुलोपकुल संज्ञक नक्षत्र के साथ नहीं होता अत एव श्राविष्ठि अमावास्या का कुल नक्षत्र योग करता है, यहां वा शब्द अपि के अर्थ में प्रयुक्त हवा है। उपकुल का भी योग करती है ऐसा भी कहे किन्तु कुलोपकुल का योग नहीं करते है ऐसा समज लेवें।
अब अमावास्या के योगवाले नक्षत्रों के नाम कहते हैं-(कुलं वा जोएमाणे પૂત મઘા નક્ષત્ર કહેલ છે, કુલસંજ્ઞક નક્ષત્રનો વેગ કરે તે મઘા નક્ષત્રનો રોગ કરે છે, વાસ્તવિક દષ્ટિથી કુલસંજ્ઞક નક્ષત્રનો વેગ કરે તે પુષ્ય નક્ષત્રને વેગ કરે છે, આ પ્રમાણે પ્રતિપત્તિ સમજવી. કારણ કે એજ પુષ્ય નક્ષત્રની કુલસંજ્ઞક નક્ષત્રોમાં પ્રસિદ્ધિ છે, પ્રસિદ્ધ નક્ષત્રને શ્રાવિષ્ટી અમાવાસ્યામાં સંભવ રહે છે, આ તમામ પહેલાં અહીંયા જ કહેવાઈ ગયેલ છે, ઉત્તરસૂત્ર પણ વ્યવહાર નયને જ અધિકૃત કરીને યોગ્ય રીતે ભાવિત કરી લેવું. ઉપકુલને વેગ કરે તે અશ્લેષા નક્ષત્રને વેગ કરે છે. હવે ઉપसंहार ४२di ४ छ-(ता साविद्विष्ण) या २ -पूति पल मे नक्षत्रोथी શ્રાવિષ્ટી અમાસમાં ચંદ્રને વેગ સમ રહે છે, કુલપકુલ સંજ્ઞક નક્ષત્રની સાથે નથી હેતે તેથી જ શ્રાવિષ્ઠી અમાવાસ્યાનો કુલ નક્ષત્ર પેગ કરે છે. અહીંયાં વા શબ્દ અપિના અર્થમાં પ્રયુક્ત થયેલ છે. ઉપકુલને પણ શ્રાવિષ્ઠી અમાસ વેગ કરે છે, તેમ પણ કહેવું પરંતુ કુલપકુલનો વેગ કરતી નથી તેમ સમજવું.
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્રઃ ૧
| SR No. | 006351 |
| Book Title | Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1981 |
| Total Pages | 1076 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_suryapragnapti |
| File Size | 74 MB |