Page Text
________________
३७६
सूर्यप्राप्तिसूत्रे प्रागेव भावितं तेन अत्र भूयस्तया प्रक्रिययाऽलम् ॥ सूत्रकृतातु प्रस्तावाद् भूयः प्रतिपादितं वर्त्तते, प्रस्तावे पुनरुक्ते पुनरुक्ति दोषो न भवतीति ॥
__ 'तया णं उत्तमकट्टपत्ते उक्कोसए अट्ठारसमुहुत्ते दिवसे भवइ, जहणिया दुवालसमुहुत्ता राई भवइ' तदा खलु उत्तमकाष्ठाप्राप्तः उत्कर्षक: अष्टादशमुहत्तों दिवसो भवति, जघन्या द्वादशमुहर्ता रात्रिर्भवति, तदा-सर्वाभ्यन्तरमण्डलसञ्चरणकाले खलु-इति निश्चितं सूर्य उत्तमकाष्ठाप्राप्तो भवति-परमोत्तरदिग्गतो भवति-सायनमिथुनान्तगतो भवति, तेनोस्कर्षक:-परमाधिकोऽष्टादशमुहूर्तात्मको दिवसो भवति, जघन्या-परमाल्पिका द्वादशमुहूर्ता-द्वादशमुहर्तपरिमाणा रात्रिर्भवति ॥ एतेनेत्थं सिद्धं यत् सर्वाभ्यन्तरमण्डलसञ्चरणकाले दिवसस्य परमाधिकत्वं, रात्रेश्व परमाल्पत्वं भवति । तथा च सर्वबाह्यमण्डलसश्चरणदिने रात्रेः परमाधिकत्वं, दिवसस्य परमाल्पत्वं च भवतीति ॥ 'एस णं दोच्चे फिर से यहां पर उस का कथन नहीं करते हैं, सूत्रकारने तो उसका प्रस्ताव करके फिरसे प्रतिपादित किया है, प्रस्ताव फिर से करे तो उस में पुनरुक्ति दोष नहीं होता है। ___ 'तया णं उत्तमकट्ठपत्ते उक्कोसए अट्ठारसमुहुत्ते दिवसे भवइ, जहणिया दुवालसमुहुत्ता राई भवई', तब उत्तमकाष्ठाप्राप्त उत्कर्षक अठारह मुहूर्त का दिवस होता है तथा बारह मुहूर्तप्रमाणवाली रात्री होती है।
कहने का भाव यह है कि-सर्वाभ्यन्तर मंडल के संचरणकाल में सूर्य उत्तमकाष्टाप्राप्त होता है माने उत्तरदिग्गत अर्थात् सायन मिथुनान्तगत होता है अतः उत्कर्षक माने परमाधिक अठारह मुहर्त प्रमाण का दिवस होता है एवं जघन्या परमलध्वी बारह मुहूर्त परिमाणवाली रात्री होती है, इससे यह सिद्ध होता है कि सर्वाभ्यन्तरमंडल के संचरण काल में दिवस परम अधिकतावाला एवं रात्री परम अल्पप्रमाण की होती है। तथा सर्वबाह्यमंडल આજ સૂત્રની વ્યાખ્યામાં પહેલા કહી જ દીધેલ છે. તેથી ફરીથી અહીંયાં તેનું કથન કરવામાં આવતું નથી. સૂત્રકારે તે તેને પ્રસ્તાવ માત્ર કરીને ફરીથી પ્રતિપાદન કરેલ છે. પણ પ્રસ્તાવ ફરીથી કરે છે તેમાં પુનરૂક્તિ દોષ લાગતો નથી.
(तया णं उत्तमकट्टपत्ते उक्कोसए अद्वारसमुहुत्ते दिवसे भवइ जहणिया दुवालसमुहुत्ता राई भवइ) त्यारे उत्तम181प्रारत ४५४ ४१२ भुडूत ना हिवस य छ भने मार મહર્ત પ્રમાણની રાત્રી હોય છે, કહેવાને ભાવ એ છે કે–સર્વાત્યંતરમંડળના સંચરણકાળમાં સૂર્ય ઉત્તમકાકાપ્રાપ્ત હોય છે, અર્થાત્ ઉત્તર દિશામાં એટલે કે મિથુનસંક્રાતિગત હોય છે, તેથી ઉકર્ષક એટલે કે પરમઅધિક અઢાર મુહૂર્ત પ્રમાણનો દિવસ હોય છે અને જઘન્યા પરમલધ્વી બાર મુહુર્ત પ્રમાણવાલી રાત્રી હોય છે, આનાથી એ સિદ્ધ થાય છે કે સવવ્યંતરમંડળના સંચરણકાળમાં દિવસ પરમ અધિકતાવાળે અને રાત્રી પરમ અપ પ્રમાણ
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞમિ સૂત્ર: ૧
| SR No. | 006351 |
| Book Title | Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1981 |
| Total Pages | 1076 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_suryapragnapti |
| File Size | 74 MB |