Page Text
________________
३१४
सूर्यप्राप्तिसूत्रे तीति । तस्मिंश्च खल दिवसे सर्वबाह्यमण्डलगतस्य सूर्यस्य परिभ्रमणकाले सर्वजघन्ये द्वादशमुहूर्तात्मके दिवसे, पष्टि योजनसहस्राणि ६०००० सूर्यस्य तापक्षेत्रं-प्रकाशक्षेत्र प्रज्ञप्तम्-कथितमस्ति, तदा खलु-अनन्तरोक्तयुक्तिवशात् द्वादशमुहर्तगम्यप्रमाणं तापक्षेत्र मेकैकेन मुहूर्तेन पञ्च पश्च योजनसहस्राणि गच्छति, यथा-पञ्चानां योजनसहस्राणां द्वादशभिर्गुणनेन षष्टियोजनसहस्राणि भवन्ति । अत्राप्यनुपातः पूर्ववदेव यथा-एकेन मुहूर्तेन यदि पश्चसहस्रयोजनानि गच्छति सूर्य स्तदा द्वादशभिर्मही दिवसप्रमाणैः कियन्ति योजनानि गच्छेत् सूर्य इति षष्टियोजनानि लब्धानि भवेयुः ५०००x१२-६०००० योजनानि अनयैवोपपत्त्या पश्च पञ्च योजनानि एकैकेन मुहर्तन गच्छति सूर्य इत्युक्तं द्वितीयेन । तदा सर्वाभ्यन्तरमण्डलगतचारचरणकाले, सर्वबाह्यमण्डलगतचारचरणकाले च काष्टाप्राप्त उत्कृष्टा अठारह मुहर्त प्रमाणवाली रात्री होती है एवं जघन्य बारह मुहर्त प्रमाणवाला दिवस होता है। सर्वबाह्यमंडलगत सूर्य के परिभ्रमणकाल में सर्वजघन्य बारह मुहूर्त प्रमाण युक्त दिवस में ६०००० साठ हजार योजन का सूर्य का तापक्षेत्र अर्थात् प्रकाशक्षेत्र कहा है। पूर्व कथितयुक्ति अनुसार बारह मुहते में गम्य प्रमाण वाला तापक्षेत्र एक एक मुहूते में पांच पांच हजार योजन का होता है जैसे कि-पांच हजार योजनों को बारह से गुणा करने पर साठ हजार योजन हो जाता है। यहां पर भी पूर्व के कथन अनुसार अनुपात जानना चाहिये जैसे की एक मुहूर्त में सूर्य जो पांच हजार योजन जावे तो बारह मुहर्त के दिवस प्रमाण से कितना योजन गमन करे तो ५००० +१२=६०००० इस प्रकार साठ हजार योजन लब्ध हो जाते हैं, इसी उपपत्ती से सूर्य एक मुहूर्त में पांच पांच हजार योजन गमन करता है ऐसा दूसरे परतीथिकने कहा है। सर्वाभ्यन्तरमंडल के चार चरण काल में एवं सर्वबाह्य मंडल के चार चरण काल में पांच पांच हजार योजन एक एक मुहूर्त મંડળને પ્રાપ્ત કરીને ગતિ કરે છે. ત્યારે એ દિવસમાં રાતદિવસનું પ્રમાણ પૂર્વ કથનાનુસાર જ હોય છે. અર્થાત્ ઉત્તમકાષ્ઠા પ્રાપ્ત ઉત્કૃ8 અઢાર મુહૂર્ત પ્રમાણવાળી રાત હોય છે, અને જઘન્ય બાર મુહૂર્ત પ્રમાણવાળા દિવસમાં ૬૦,૦૦૦ સાઠ હજાર જનનું સૂર્યનું તાપક્ષેત્ર એટલે કે પ્રકાશક્ષેત્ર કહેલ છે, પૂર્વ કથિત યુક્તિ પ્રમાણે બાર મુહૂર્તમાં જવાના પ્રમાણુવાળું તાપક્ષેત્ર એક એક મુહૂર્તમાં પાંચ પાંચ હજાર એજનનું હોય છે. જેમ કેપાંચ હજાર એજનને બારથી ગુણવાથી સાઠ હજાર જન થઈ જાય છે. અહીંયાં પણ પૂર્વકથન પ્રમાણે અનુપાત સમજવે. જેમ કે-એક મુહૂર્તમાં સૂર્ય જે પાંચ હજાર જન जय पा२ मुतना हिक्सप्रमाथी डेटा यापन गमन ४२ त ५०००४१२६०,००० આ રીતે સાઈઠ હજાર જન લબ્ધ થાય છે. આ ઉપપત્તિથી સૂર્ય એક એક મુહૂર્તમાં પાંચ પાંચ હજાર યોજન ગમન કરે છે. આ પ્રમાણે બીજા પરતીથિકે કહેલ છે. સભ્યન્તર મંડળના ગમનકાળમાં અને સર્વબાહ્યમંડળના ગમનકાળમાં પાંચ પાંચ હજાર જન એક
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: ૧
| SR No. | 006351 |
| Book Title | Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1981 |
| Total Pages | 1076 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_suryapragnapti |
| File Size | 74 MB |