________________
२३६
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे वृद्धया, एकं योजनशतसहस्र पट् च योजनशतानि अष्टाचत्वारिंशदधिकानि द्विपञ्चाशच्चैकपष्टिभागा योजनस्य-१००६३८ : एततुल्यस्यायामविष्कम्भेण-दैर्घ्य विस्ताराभ्यां तन्मण्डलपदं भवतीति । (तथाहि-पूर्वस्मान्मण्डलादिदं मण्डलम् आयामविष्कम्भेण पञ्चभियोजनैः पञ्चत्रिंशता चैकषष्टिभागै योजनस्य हीनं भवति । तेन पूर्वमण्डलविष्कम्भायामपरिमाणाद् यदि विशोध्यते तदा यथोक्तमधिकृतमण्डलस्य विष्कम्भायामपरिमाणं भवेत् । पूर्वमण्डलस्य विष्कम्भायामपरिमाणं तु १००६५४६ इत्धमस्ति । सावयवगणितप्रक्रियया अस्माद्विशोधनेन १००६४८५२ इति भवति ॥ तथा च त्रीणि योजनशतसहस्राणि अष्टादशसहस्राणि द्वेशते एकोनाशीत्यधिके-३१८२७९ एतत्तुल्यं परिरयपरिमाणं भवति । यथा-अस्मात्पूर्वमण्डलस्य परिरयपरिमाणं तु-३१८२९७ इत्थमत्थि । तथा च ५१ अस्य परिध्यानयनरीत्या भाग जितना योजन बाहल्य से होता है तथा च १००६४८१३ एक लाख छसो अडतालीस योजन एवं एक योजन का बावन इकसठिया भाग जितना आयामविष्कंभ माने लंबा चौडा वह मंडल पद होता है। जैसे कि पूर्व मंडल से यह मंडल आयामविष्कंभ से पांच योजन तथा एक योजन के पैंतीस इकसठिया भाग जितना न्यून होता है अतः पूर्व मंडल के विष्कंभ तथा आयाम के परिमाण से इसको विशोधित किया जाय माने कम किया जाय तो इस मंडल का यथोक्त प्रकार से आयामविष्कंभ का परिमाण १००६५४ एक लाख छसो चोपन योजन तथा एक योजन का छवीस इकसठिया भाग कहा गया है। सावयव गणितप्रक्रिया से इसका विशोधन करने से १००६४८.२ एक लाख छसो अडतालीस योजन तथा एक योजन का बावन इकसठिया भाग हो जाता है। तथा ३१८२७९ तीन लाख अठारह हजार दोसो उन्नासी योजन का इसकी परिधि का प्रमाण होता है इसके पूर्व मंडल की परिधी का प्रमाण એકસડિયા ભાગ ૪૬ જેટલા રોજન બાહયથી થાય છે તથા ૧૦૦ ૬૪૮ પર એક લાખ છસો અડતાલીસ જન અને એક એજનના બાવન એકસડિયા ભાગ જેટલે. આયામવિષ્ક હોય છે. એટલે કે આટલું લાંબુ પહેલું એ મંડળપદ હોય છે. પહેલાંના મંડળથી આ મંડળ આયામવિષ્કભથી પાંચ જન તથા એક એજનના પાંત્રીસ એકસઠિયા ભાગ જેટલું ન્યૂન થાય છે. તેથી પૂર્વમંડળના વિખંભ અને આયામના પરિમાણમાંથી તેને ઓછા કરવામાં આવે તે આ મંડળના આયામવિઝંભ કથિત પ્રકારથી થઈ જાય છે. પૂર્વમંડળના આયામવિષ્કલનું પરિમાણ ૧૦૦ ૬૫ ભાગ જેટલું કહેલ છે. એટલે કે એક લાખ છસો ચેપન જન તથા એક એજનના છવ્વીસ એકસડિયા ભાગ જેટલું કહેલ છે. સાવયવ ગણિત પ્રક્રિયાથી તેનું વિશોધન કરવાથી ૧૦૦૬૪૮ ૨ એક લાખ છસે અડતાલીસ જન તથા એક એજનના બાવન એકસધ્યિા ભાગ થઈ જાય છે. તથા ૩૧૮૨૭૯ ત્રણ લાખ અઢાર હજાર બસો ઓગણ્યાશી જનની
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: ૧
