________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ३६ सू० ५ कषायसमुद्घातनिरूपणम् खलु नैरयिकस्य असुरकुमारत्वे पूर्व वृत्तस्य सकलातीत काला पेया कियन्तः कषायसमुद्घाता अतीताः सन्ति ? भगवानाह-'गोयमा ! ' हे गौतम ! ' अणंता' अनन्ताः कषायसमुद्घाता नैरयिकस्यासुरकुमारत्वे अतोताः सन्ति, ' केवइया पुरेक्खडा ? ' कियन्तः कषायसमुद्घाताः पुरस्कृता भाश्निः सन्ति ? भगवाना-'गोयमा !' हे गौतम ! 'कस्सइ अस्थि कस्साइ नस्थि ' कस्यचित् नैरयिकस्यासुर कुमारत्वे भाविनः कषायसमुद्घाताः सन्ति, कस्यचिन्न सन्ति, 'जस्सत्थि सिय संखेजा सिय असंखेजा सिय अणंता' यस्यापि नैरयिकस्यासुरकुमारत्वे भाविनः कषाय समुद्घाताः सन्ति तस्यापि स्यात्-कदाचित् संख्येयाः, स्यात्कदाचिद् असंख्येयाः, स्यात्-कदाचिद् अनन्ता भाविनः सन्ति तत्र यो नैरयिको नरकादुवृत्त्यासुरकुमारत्वं नोपलप्स्यते तस्यासुरकुमारत्वे भाविनः कषायसमुद्घाता न सन्ति, य: पुनरसुरकुमारत्वमुपलप्स्यते तस्य सन्ति, तत्रापि जघन्येन संख्येया बोध्याः असुरकुमाराणां अवस्था में कितने कषायसमुद्घात हैं ?
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! एक-एक नारक के असुरकुमार पर्याय में कितने कषायसमुद्घात व्यतीत हुए हैं।
भगवान्-हे गौतम ! एक-एक नारक के असुरकुमार पर्याय में अनन्त कषायसमुद्घात अतीत हैं।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! भावी कितने है ?
भगवान् हे गौतम ! किती के हैं, किसी के नहीं है। अर्थात जो नारक भविष्य में असुरकुमार पर्याय में उत्पन्न होगा, उस नारक के असुरकुमार पर्याय संबंधी भावी समुद्घार हैं, जो नहीं उत्पन्न होगा, उसके नहीं हैं। जिप्त नारक के असुरकुमार पर्याय में भावी कषायसमुद्घात है, उसके कदाचित् संख्यात, कदाचित् असंख्यात और कदाचित् अनन्त भावी समुदघात हैं। जो नारक भविष्य में जघन्य स्थितिघाला असुरकुमार होगा उसकी अपेक्षा से
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્! એક-એક નારકના અસુરકુમાર પર્યાયમાં કેટલા કષાયસમુદ્યાત વ્યતીત થયા છે ?
શ્રી ભગવાન- હે ગૌતમ ! એક-એક નારકના અસુરકુમાર પર્યાયમાં અનન્ત કષાય સમુદ્ધાત વ્યતીત થયા છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્! ભાવી કેટલા છે?
શ્રી ભગવાન -ગૌતમ! કેળના છે, કેઈના નથી, અર્થાત્ જે ન રક ભવિષ્યમાં અસુરકુમાર પર્યાયમાં ઉત્પન્ન થશે, તે નાચ્છના અસુરકુમાર પર્યાય સમ્બન્ધી ભાવી. સમુદ્વઘાત છે, જે ઉત્પન્ન થશે નહીં તેના નહીં હોય. જે નારકના અસુરકુમાર પર્યાયમાં ભાવી કાય સમુદ્યાત છે તેના કદાચિત્ સંખ્યાન, કદાચિત્ અસંખ્યાત અને કદાચિત અનન્ત ભાવી સમુદ્રઘાત છે. જે નારક ભવિષ્યમાં જઘન્ય સ્થિતિવાળે અસુરકુમાર થશે તેની અપેક્ષાએ સંખ્યાત કષાય મુદ્દઘાત સમજવું જોઈએ. કેમકે જઘન્ય સ્થિતિમાં
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
