________________
९२४
प्रज्ञापनासूत्रे दुधातः ४, तेजससभुयातः ५, आहारकसमुद्घातः ६, केवलिसमुद्घातश्चः ७, मनुष्याणां सर्वसंमवात्, तेषां वैक्रियादिकब्धित्रय केवलित्वायोगिखयोश्च सद्भावात् ॥ सू० १॥
॥ अतीत वेदनादि समुद्घातवक्तव्यता । मूलम्-एगमेगस्त णं भंते ! नेरइयस्स केवइया वेयणा समुग्घाया अतीता ? गोयमा ! अणता, केवइया पुरेक्खडा ? गोयमा ! कस्सइ अस्थि, कस्सइ नत्थि, जस्सत्थि तस्स जहणणेणं एको वा दो वा तिण्णि वा उक्कोसेणं संखेजा वा असंखेजा वा अणंता वा, एवमसुरकुमारस्स वि निरंतरं जाव वेमाणियस्स, एवं जाव तेयगसमुग्याए, एवमेव पंच चउवीसा दंडगा, एगमेगस्त णं भंते ! नेरइयस्स केवइया आहारसमु. ग्घाया अतीता ? कस्सइ अस्थि कस्सइ नत्थि, जस्स अस्थि तस्स जहपणेणं एको वा दो वा उक्कोसेणं तिषिण, केवइया पुरेक्खडा ? कस्सइ अस्थि कस्सइ नत्थि, जस्तथि जहणणेणं एको वा दो वा तिणि वा उकोसेणं चत्तारि, एवं निरंतरं जाव वेमाणियस्स, नवरं मणूसस्स अतीता वि पुरेक्खडा वि जहा नेरइयस्त पुरेक्खडा, एगमेगस्स णं भंते ! नेरइयस्स केवइया कैवलिसमुग्धाया अतीता ? गोयना ? नत्थि, केवइया पुरेक्खडा ? गोयमा ! कस्सइ अस्थि, कस्सइ नत्धि, जस्सत्थि एक्को, एवं जाव वेमाणियस्त, नवरं मणूसस्स अतीता कस्सइ अस्थि कस्सइ नत्यि, जस्सस्थि एको वा एवं पुरेक्खडा वि।सू० २॥ ___ छाया-एकैकस्य खलु भदन्छ ! नायिकस्य कियन्तो वेदना समुद्घाता अतीताः ? गौतम ! अनन्ताः, कियन्ताः, पुरस्कृताः ? गौतम ! कस्यचित् सन्ति कस्यचित् न मारणान्तिकसमुद्घात, वैक्रियसमुद्घात तैजससमुद्घात, आहार कसमुद्घात और केवलिसमुद्घात । मनुष्यों में सभी लब्धियों का संभव हैं, अतएव सभी समुद्घात का भी संभव हैं। सू०१॥
अतीत वेदानादि समद्घात शब्दार्थ-(एगमेगस्त णं भंते ! नेरास केथइया वेयणासमुग्घाया अतीता?) समुद्धात (५) ते४स समुदधात. (६) २.२५ अभुधात मन (७) पक्षी समुधात. મનુષ્યમાં બધી લબ્ધિઓને સંભવ છે તેથી બધાં સમુદઘાતને પણ સંભવ છે. સૂ૦૧૫
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫