Page Text
________________
९२२
प्रज्ञापनासूत्रे मुद्धातः कषायसमुद्घातो मारणान्तिकसमुग्घातो वैक्रियसमुद्घातस्तैजसमुद्घातश्च भवति, गौतमः पृच्छति-'पुढविकाइयाण भंते ! क इसमुग्घाया पण्णत्ता ?' हे भदन्त ! पृथिवीकायि. कानां कति समुद्घाताः प्रज्ञप्ताः ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'तिण्णि समुग्घाया पण्णत्ता' पृथिवीकायिकानां त्रयः समुद्घाताः प्रज्ञप्ताः, 'तं जहा-वेयणासमुग्धाए कसायसमुग्याए मारणंतियसमुग्धाए' तद्यथा-वेदनासमुद्घातः, कपायसमुद्घातः, मारणान्तिक समुद्घातश्च, ‘एवं जाव चउरिदियाणं' एवम्-पृथिवीकायिकानामिव अकायिकानां तेजस्काकानां वनस्पतिकायिकानां द्वीन्द्रियाणां त्रीन्द्रियाणां चतुरिन्द्रियाणाश्चापि वेदनासमुद्घातः, कषायसमुद्घातः मारणान्तिकसमुद्घातश्च भवति, तेषां सर्वेषामपि वैक्रियलब्ध्यादि विरहेण वैक्रियादीनां चतुर्णा समुद्घातानामसंभावात् किन्तु-'नवरं वाउकाइयाणं चत्तारि समुग्घाया पणत्ता, नवरं पूर्वापेक्षया विशेषस्तु वायुका पिकानां चत्वारः समुद्घाता: प्रज्ञप्ताः, 'तं जहा-वेयणासमुग्घाए कसायसमुग्याए मारणंतियसमुग्घाए वेउब्धियसमुग्धाए' तद्यथा-वेदनासमुद्धातः, कषायसमुद्घातः, मारणान्तिकसमुद्घातः, वैक्रियसमुद्घातच, मारणान्तिकसमुदघात, वैक्रियसमुदघात और तैजससमुद्घात होता है ।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! पृथिवीकायिकों के कितने समुद्घात कहे हैं ?
भगवान-हे गौतम ! पृथिवीकायिकों के तीन समुद्घात कहे हैं, वे इस प्रकार हैं -वेदनासमुद्घात, कषायसमुद्घात और मारणान्तिकसमुद्घात ।
पृथिवीकायिकों के समान अकायिकों, तेजस्कायिकों, वनस्पतिकायिकों, द्वीन्द्रियों, त्रीन्द्रियों और चतुरिन्द्रियों के भी वेदनासमुदघात, कषायसमुद्घोत और मारणान्तिकसमुदघात होते हैं। इन सभी में वैक्रियलब्धि आदि का अभाव होने से चैक्रियममुद्धात आदि चार नहीं होते हैं। किन्तु वायुकायिकों में चार समुद्घात होते हैं-वेदनाममुदघात, कषायसमुद्घात, मारणान्तिकसमु. કુમારોમાં પણ વેદના સમુઘાત, કષાય સમુદ્રઘાત, મારણાંતિક સમુદુધાત વિકિય સમુદ્દઘાત અને તેજસ સમુદ્દઘાત હોય છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન ! પૃથ્વીકાચિકેનાં કેટલાં સમુદ્યાત હોય છે?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ ! પૃથ્વીકાચિકેનાં ત્રણ સમુદ્રઘાત કહી છે તે આ પ્રમાણે छे-१) वेदना समुद्धात (२) ४षाय समुद्धात मने (3) भा२४iति समुद्धात.
પૃથ્વીકાયિકની જેમ જ અકાચિકે, તેજસ્કાયિક, વનસ્પતિકાચિકે, દ્વીનિદ્ર, ત્રીદ્ધિ અને ચતુરિન્દ્રિયોના પણ વેદના સમુદ્દઘાત, કષાય સમુદ્દઘાત અને મારણાંતિક સમુદ્રઘાત હોય છે. આ બધામાં વૈક્રિયલબ્ધિ વગેરેનો અભાવ હોવાથી વૈક્રિય વગેરે સમુદ્દઘાત નથી હતા. પરંતુ વાયુકાયિકમાં ચાર સમુઘાત હોય છે–વેદના સમુદ્દઘાત, કષાય સમુદૂઘાત, મારણાંતિકસમુદ્દઘાત અને વૈક્રિય સમુદ્દઘાત વાયુકાયકેમાં વૈક્રિય લબ્ધિને સંભવ હોવાથી વૈક્રિય સમુદ્દઘાત પણ હોય છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
| SR No. | 006350 |
| Book Title | Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1980 |
| Total Pages | 1173 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_pragyapana |
| File Size | 76 MB |