________________
८३२
प्रशापनासूत्रे अतस्तेषां सदाऽनाभोगनिवर्तित एवाहारः प्रतिपादितः न तु कदाचिदपि आभोगनिवतिः किश्चित्वस्या विवक्षितत्वात् इति-अतिदिशन्नाह-एवं असुरकुमारामं जाव वेमाणियाणं. नवरं एगिदियाणं नो आभोगनियत्तिए अणाभोगनित्ति' एवम्-नायिकाणामिव असुरकुमाराणां यावत्-नागकुमादि भानपति द्वीन्द्रिय त्रीन्द्रिय चतुरिन्द्रिय पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकमनुष्यवानव्यन्तरज्योतिष्कवैमानिकानामपि च आभोगनिर्वतितोऽपि, एवमनाभोगनिर्वतितो ऽपि चाहारो भवति किन्नु नवरम् प्रविशेपस्तु-ए केन्द्रियाणां नो आभोगनिर्वर्तितः, अपितु अनाभोगनिवर्तित एव आहारो भवति प्रागुक्तयुक्तेः । अथाहार्यमाण पुद्गलविषयानधिकृत्य ज्ञानदर्शने प्ररूपयितुं तृतीयद्वारमाह-'नेरइया णं भंते ! जे पोग्गले माहारत्ताए गिण्हंति ते कि जाणंति पासंति आहारेंति ? उदाहु न जाणंति न पासंति आहारेंति ?' हे भदन्त ! नेरयिका: खलु यान् पुद्गलान आहारतया गृह्णन्ति तान-आहार्यमाणपुद्गलान् कि जानन्ति पश्यन्ति (उपयोग) नहीं होता अतएव उनका आहार सदा अनाभोगनिर्वतित ही कहा गया है। वह कभी आभोगनिवतित नहीं होता क्योंकि मनोद्रव्य की वह अत्यल्पता विवक्षित नहीं है । यही कहते हैं-नोरकों के समान असुर कुमारों नागकुमार आदि भवनपतियों, द्वीन्द्रियों, त्रीन्द्रियों, चतुरिन्द्रियों, पंचेन्द्रिय तिर्यंचों, मनुष्यों, वानव्यन्तरों ज्योतिष्कों और वैमानिकों का भी आहार
आभोगनिवर्तित नहीं होता किन्तु अनाभोगनिर्वतित ही होता है । इस विषय में युक्ति पहले कही जा चुकी है।
अब तीसरे द्वार की प्ररूपणा को जाती है। हममें आहार किए जाने वाले पुद्गलों के ज्ञान-दर्शन का निरूपण है ।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! नारक जिन पुद्गलों को आहार के रूप में ग्रहण करते हैं क्या उन पुद्गलों को जानते हैं देखते हैं और ग्रहण करते हैं ? अथवा આભોગ (ઉપર) નથી થતું, તેથી જ તેમના આહાર સદા અનાભોગનિર્વતિત જ કહેલ છે. તે કયારેય આભોગનિવર્તિત નથી થતા. કેમકે મને દ્રવ્યની અત્ય૯પતા વિવક્ષિત નથી. એજ કહે છે-નાર કેની સમાન અસુરકુમારે, નાગકુમાર આદિ ભવનपतियो, हादियो, श्रीन्द्रियो, यतुरिन्द्रियो, पयन्द्रियतिय या, मनुष्यो, पान०यन्तरी,
તિષ્ક અને વૈમાનિકોના પણ આહાર આભોગનિર્વતિત અને અનાભોગનિર્વતિત હોય છે, પણ એકેન્દ્રિયના આહાર આભોગનિર્વતિત નથી હોતા પણ અનાભોગનિર્વતિત જ હોય છે. આ વિષયમાં યુક્તિ પહેલા કહી દીધેલી છે.
હવે ત્રીજા દ્વારની પ્રરૂપણ કરાય છે. એનાથી આડાર કરનારા પુદ્દે બલેના જ્ઞાનशननु नि३५९ छ
શ્રી ગૌતમરામી-હે ભગવન ! નારક જે પુદ્ગલેને આહારના રૂપમાં ગ્રહણ કરે છે, શું તે પુદ્ગલોને જાણે છે? દેખે છે? અને ગ્રહણ કરે છે? અથવા નથી જાણતા,
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
