________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ३४ सू० १ नैरयिकादीनामनन्तरागताहारनिरूपणम्
८२३
सत्याम् भानन्दातिरेकाद् विशिष्टतमशब्दानुपभोगाभिलाषेण विकुर्वन्ति अतोऽमुरकुमारादीनां पूर्व विकुर्वणा पश्चात् परिचारणा प्रतिपादितेति भावः, 'एयं जाव थणियकुमाराः एवम् - असुरकुमारा इव यावत् - नागकुमाराः सुवर्णकुमाराः, अग्निकुमाराः, विद्युत्कुमारा, उदधिकुमाराः, द्वीपकुमाराः, दिक्कुमाराः पवनकुमाराः स्तनितकुमाराचापि अनन्तराहाराः, ततो निर्वर्तना, ततः पर्यादानम्, ततः परिणामनम्, ततो विकुर्वणा भवति ततः परिचारणा भवति, गौतमः पृच्छति - 'पुढविकाइयाणं भंते ! अनंतराहारा तओ निव्वत्तणया तो परि याइणया तओ परिणामया तओ परियारणया तो विउब्वणया ?' हे भदन्त ! पृथिवीकायिकाः खलु किम् प्रथमम् अनन्तराहारा भवन्ति ततो निर्वर्तना भवति ततः पर्यादानम् ततः परिणामनं ततः परिचारणा भवति ततो विकुर्वणा किं भवति ? भगवानाह - 'हंता, गोयमा !'
अतिरेक से विशिष्टतम शब्द आदि के उपभोग की अभिलाषा के कारण विक्रिया करते हैं । इस कारण असुरकुमार आदि की पहले विक्रिया और बाद में परिचारणा का प्रतिपादन किया गया है ।
असुरकुमारों की तरह ही नागकुमारों, सुवर्णकुमारों, अग्निकुमारों, विद्युत्कुमारों, उदधिकुमारों, द्वीपकुमारों, दिक्कुमारो पवनकुमारों और स्त नितकुमारो की भी वक्तव्यता कह लेनी चाहिए। वे भी पहले अनन्तराहार, होते हैं, फिर शरीर की निष्पत्ति होती है, फिर पर्यादान होता है, फिर परिण मन होता है, फिर विकुर्वणा होती है और फिर परिचारणा होती है।
गौतमस्वामी - हे भगवन् ! क्या पृथिवीकायिक प्रथम अनन्तराहार होते हैं ? फिर निर्वर्त्तना होती है फिर पर्यादान होता है ? फिर परिणमन होता है ? फिर परिचारणा और फिर विकुर्वणा होती है ?
આદિ શબ્દાદિ ઉપભેાગ પ્રાપ્ત થતા આનન્દના અતિરેકથી વિશેષતમ શબ્દ આદિના ઉપભાગની અભિલાષાના કારણે વિક્રિયા કરે છે, એ કારણે અસુરકુમાર આદિની પહેલા વિક્રિયા અને બાદમાં પરિચારણાનું પ્રતિપાદન કર યું છે.
मसुरडुभारोनी मन नागकुमारी, सुत्रधुमारी, अग्निकुमारी, विद्युत्कुमारेश, धिકુમારો, દ્વીપકુમારા, દિકુમારે, પવનકુમાર અને સ્તહિતકુમારોની પણ વક્તવ્યતા કહેવા જોઈએ. તેએ પણ પહેલા અનન્તરાહારી હેાય છે પછી શરીરની નિષ્પત્તિ થાય છે, પછી પરિણમન થાય છે. પછી વિપુણા થાય છે અને પછી પરિચારણા થાય છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! શું પૃથ્વીકાયિક પ્રથમ અનન્તરાદ્વાર હોય છે. પછી નિ ના થાય છે ? પછી પર્યાદાન થાય છે ? પછી પરિશુમન થાય છે? પછી પરિચારણા અને પછી વિપુણા થાય છે?
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
