Page Text
________________
७४३
प्रमेयबोधिनी टीका पद ३० सू० १ साकारानाकार पश्यन्तानिरूपणम्
रिन्द्रियाः साकार पश्यन्तिनोऽपि अनाकार पश्यन्तिनोऽपि भवन्ति, गौतमः पृच्छति- 'सेकेणट्टेणं भंते ! एवं बुच्चइ० ' हे भदन्त ! तत्-अथ के नार्थेन - कथं तावद् एवम् उक्तरीत्या उच्यते यत् - चतुरिन्द्रिया साकार पश्यन्तिनोऽपि भवन्ति ? अनाकारपश्यन्तिनोऽपि भवन्तीति ? भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम! 'जेणं चउरिंदिया सुयणाणी सुय अण्णाणी ते णं चउरिंदिया सागारपस्ती' ये खलु चतुरिन्द्रियाः श्रुतज्ञानिनः श्रुताज्ञानिनो भवन्ति ते खलु चतुरिन्द्रियाः साकारपश्यन्तिनो भवन्ति किन्तु - 'जेणं चउरिदिया चवखुदंरुणी तेणं चउरिदिया अणागारपरसी' ये खलु चतुरिन्द्रिया श्रक्षुर्दशनिनो भवन्ति ते खलु चतुरिन्द्रिया अनाकारपश्यन्तिनो भवन्ति, प्रकृतमुपसंहरन्नाह - 'से एएणद्वेगं गोयमा ! एवं बुच्चर' हे गौतम ! तत्-अथ एतेनार्थेन एवम् - उक्तरीत्या उच्यते यद- चतुरिन्द्रियाः शाकारपश्यन्तिनोऽपि भवन्ति अनाकार पश्यन्तिनोऽपि भवन्तीति भावः, 'मणूसा जहा जीवा' मनुष्या यथा जीवा उक्तास्तथा वक्तव्या: ' अवसेसा जहा नेरइया जाव वेमानिया' अवशेषाः- पूर्वोक्तातिरिक्ताः यथा नैरयिकाः प्रतिपादिता स्तथा प्रतिपत्तव्या यावत् - वानव्यन्तरज्योतिष्कवैमानिकाश्च अवसेया इति भावः इयञ्च पश्यन्ता प्राकट्यापर पर्याया ज्ञाततारूपा अवसेया ।। सू० १ ॥
अनाकार पश्यन्ता वाले भी होते हैं ।
गौतमस्वामी - भगवन् ! किस हेतु से ऐसा कहा जाता है कि चतुरिन्द्रिय जीव साकारपइयन्ता वाले भी और अनाकार पश्यन्ता वाले भी होते हैं ?
भगवान् हे गौतम! जो चतुरिन्द्रिय जीव श्रुतज्ञानी अथवा श्रुताज्ञानी होते हैं, ये साकारपइयन्ता वाले होते हैं, किन्तु जो चतुरिन्द्रियचक्षुदर्शनी होते हैं, वे अनाकार पश्यन्ता वाले होते हैं । हे गौतम ! इस हेतु से ऐसा कहा जाता है कि चतुरिन्द्रिय जीव साकारपइयन्ता वाले भी होते हैं और अनाकार पश्यता वाले भी होते हैं ।
मनुष्यों का कथन समुच्चय जीवों के समान समझना चाहिए। शेष जीवों का कथन नारकों के समान जान लेना चाहिए, अर्थात् वानव्यन्तर, ज्योतिष्क પશ્યન્તાવાળા પણ હોય છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! શા હેતુથી એમ કહેવાય છે કે ચતુરિન્દ્રિય જીવ સાકાપશ્યન્તાવાળા પણ અને અનાકારપશ્યન્તાવાળા પણ હોય છે ? શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ! જે ચતુરિન્દ્રિય જીવ શ્રુતજ્ઞાની અથવા શ્રુતાજ્ઞાની હાય છે, તે સાકાર પશ્યન્તાવાળા હેાય છે, પણ જે ચતુરિન્દ્રિય ચક્ષુદની હાય તેઓ અનાકારપશ્યન્તાવાળા હોય છે, હે ગૌતમ ! એ હેતુથી એમ કહેવાય છે કે ચતુરિન્દ્રિય જીવ સાકારપશ્યન્તાવાળા પણ હાય છે અને અનાકારપશ્યન્તાવાળા પણ હાય છે.
મનુષ્યનું કથન સમુચ્ચય જીવાના સમાન સમજવુ જોઇએ. માકીના જીવાનુ કયન નારકાના સમાન જાણી લેવુ' જાઇએ. અર્થાત્ બાનવ્યન્તર, જ્યાતિષ્ક અને વૈમા
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
| SR No. | 006350 |
| Book Title | Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1980 |
| Total Pages | 1173 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_pragyapana |
| File Size | 76 MB |