________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २९ सू० १ साकारानाकारोपयोगनिरूपणम् कुमाराः स्तनितकुमारा अपि तथाविध पूर्वोक्तविशेषज्ञानयुक्तस्यात् साकारोपयुक्ता अपि भवन्ति, एवं तथाविधपूर्वोक्तसामान्यज्ञानयुक्तत्वाद् अनाकारोपयुक्ता अपि भवन्ति, गौतमः पृच्छति'पुढ विकाइयाणं पुच्छ।' पृथिवी कायिकाः खलु कि साकारोपयुक्ता भवन्ति ? किंवा अनाका. रोपयुक्ता भवन्ति ? इति पृच्छा, भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'तहेय जाय जेणं पुढ. विकाइया मइअण्णाण सुयअण्णाणोवउत्ता तेणं पुढयिकाइया सागारोवउत्ता' तथैव-नैरयिका दिरीत्यैय यावत्-पृथिवीकायिकाः साकारोपयुक्ता अपि भवन्ति अनाकारोपयुक्ता अपि भवन्ति कथमितिचेदत्रोच्यते-ये खलु पृथिवी कायिकाः मत्यज्ञानश्रुताज्ञानोपयुक्ता भवन्ति ते खलु पृथिवीकायिकाः साकारोपयुक्ता भवन्ति, तेषां तथाविधविशेषज्ञानयुक्तत्वात, किन्तु - 'जेणं पुढविकाइया अचक्खुदंसणोवउत्ता तेणं पुढयिकाइया अणागारोवउत्ता' ये खलु पृथिवी.
नारकों की भांति ही असुरकुमार, नागकुमार, सुवर्णकुमार, अग्निकुमार, विद्युतकुमार, उदधिकुमार, द्वीपकुमार, दिक्कुमार, पवनकुमार और स्तनित. कुमार भी विशेषज्ञान से युक्त होने के कारण साकारोपयुक्त भी होते हैं और सामान्य बोध से युक्त होने के कारण अनाकारोपयुक्त भी होते हैं ।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! पृथ्वीकायिक साकारोपयुक्त होते हैं अथवा अना कारोपयुक्त होते हैं ?
भगवान् -हे गौतम ! नारकादि के समान ही पृथिवीकायिक भी साकारोपयुक्त भी होते हैं और अनाकारोयुक्त भी होते हैं पृथ्योकायिक दोनों प्रकार के उपयोग से उपयुक्त क्यों होते हैं ? इसका समाधान यह में कि जो पृथिवी. कायिक मत्यज्ञान और श्रुताज्ञान में उपयोग वाले होते हैं, वे साकारोपयुक्त होते हैं क्योंकि ये विशेष ज्ञान से युक्त होते हैं, किन्तु जो पृथिवीकायिक
- નારકની જેમ જ અસુરકુમાર, નાગકુમાર, સુવર્ણકુમાર, અગ્નિકુમાર, વિદુષ્કુમાર, ઉદધિકુમાર, દ્વીપકુમાર, દિકકુમાર, પવનકુમાર અને સ્વર્નિંતકુમાર પણ વિશેષજ્ઞાનથી યુક્ત રહેવાના કારણે સરકારે પયુક્ત પણ હોય છે અને સામાન્ય બેધથી યુક્ત હેવાના કારણે અનાકારપયુક્ત પણ હોય છે.
શ્રીૌતમસ્વામી-હે ભગવન ! પૃથ્વીકાયિક સાકારોપયુક્ત હોય છે અથવા અનાકારેપयुत हाय छ ?
શ્રીભગવાન-હે ગૌતમ ! નારકાદિના સમાન જ પૃથ્વીકાયિક પણ સાકારોપયુક્ત પણ હોય છે અને અનાકાપયુક્ત હોય છે. પૃથ્વીકાયિક બન્ને પ્રકારના ઉપગથી ઉપયુક્ત કેમ હોય છે તેનું સમાધાન એ છે કે જે પૃથ્વી કાયિક મયજ્ઞાન અને શ્રુતજ્ઞાનમાં ઉપગવાળા હોય છે, તેઓ સાકારે ગયુક્ત હોય છે, કેમ કે તેઓ વિશેષ જ્ઞાનથી યુક્ત
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
