________________
४८१
प्रमेयबोधिनी टीका पद २४ सू० १ कर्मप्रकृतिबन्धनिरूपमम् वघ्नन्तो भणितव्याः, गौतमः पृच्छति-'एवं मनसा णं भंते ! वेयणिज्ज कम्मं बंधमाणा कइकम्मपगडीओ बंधति ?' हे भदन्त ! एवं-पूर्वोक्तरीत्या मनुष्याः खलु वेदनीयं कर्म बध्नन्तः कतिकर्मप्रकृती बंध्नन्ति ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'सव्वे वि ताव होज्ज सत्तविहबंधगा य एगविहवन्धगा य?' सर्वेऽपि तावद् मनुष्या वेदनीयं कर्म बध्नन्तो भवेयुः सप्तविधबन्धकाश्च एकविधवन्धकाश्व, सप्तविधबन्धकानामेक विधवन्धकानाञ्च सदेव बहुत्वेन अवस्थितत्वेन भङ्गान्तरासंमवात १, 'अहया सत्तविहबंधगा य एगविहवंधमा य अट्ठवहबंधगे य २' अथवा सप्तविघबन्धकाश्च एक विधवन्धकाश्च बहवो भवन्ति कश्चित्तु अष्टविधवन्धश्च भवति २, 'अहया सत्तविहर्बधगा य एगविहबंधगा य अविबंधना य३' अधया बहर एव सप्तविध बन्धकाश्च एकविधवन्धकाश्च अष्टविधबन्धकाश्च भवन्ति ३, 'अहया सत्तविह बंधगा य एगविहबंधगा य छबिहबंधगे य४' अथवा बहवः सप्तविधयन्ध काश्च भवन्ति एकविधबन्धकाश्च भवन्ति, कश्चित्पुनः पइविधबन्धकश्च भवति४, 'अहवा सत्तविहबंधगा य एकविहबंधगा य छविहबंधगा है, वहां वेदनीयकर्म को बाँधते हुए भी कहना चाहिए।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! (बहुत) मनुरुप वेदनीयकर्म बाँधते हुए कितनी कर्मप्रकृतियां बांधते हैं ?
भगवान्-(१) हे गौतम ! सभी मनुष्य वेदनीयकर्म को बांधते हुए सात प्रकृतियों के बन्धक होते हैं और एकप्रकृति के बन्धक होते हैं । सात के बन्धक और एक के बंधक सदैव बहुसंख्या में रहते हैं, अतः अन्य भंग संभव नहीं है। ___ (२) अथवा बहुत-से सात के बन्धक, बहुत-से एक के बंधक होते हैं, और कोई एक मनुष्य आठ का बन्धक होता है । (३) अथवा बहुत-से सात के बन्धक, बहुत-से एक के बन्धक और वहुत-से आठ के बन्धक होते हैं । (४) अथवा बहुत-से सात के बन्धक, बहुत-से एक के बन्धक और कोई एक छह का અને વૈમાનિક જ્યાં જ્ઞાનાવરણીય કર્મને બાંધી રહેલાં કહ્યા છે, ત્યાં વેદનીય કર્મને બાંધ નારા પણ કહેવા જોઈએ.
શ્રીગૌતમસ્વામી-હે ભગવન (ઘણુ) મનુષ્ય વેદનીય કર્મને બાંધતા થકા કેટલી કર્મપ્રકૃતિ બાંધે છે ?
શ્રીભગવાન ગૌતમ! બધાં મનુષ્ય વેદનીયમને બાંધતા થકા સાત પ્રકૃતિના બંધક બને છે અને એક પ્રકૃતિના બંધક થાય છે. સાતના બન્ધક અને એકના બન્ધક સદેવ બહુસંખ્યામાં રહે છે. તેથી અન્ય ભંગનો સંભવ નથી.
(૨) અથવા ઘણું સાતના બન્ધક, ઘણું એકના બન્ધક થાય છે અને કેઈ એક મનુષ્ય આઠને બધેક થાય છે.
(૩) અથવા ઘણા સાતના બન્ધક, ઘણા એકના બધક અને ઘણા આઠના બધક થાય છે. (૪) અથવા ઘાણા સાતના બન્ધક, ઘણા એકના બન્ધક અને કોઈ એક છો બન્ધક બને છે, प्र० ६१
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
