________________
प्रज्ञापनासूत्रे परस्परं तैजसकार्मणपुद्गलैश्च सह सम्बन्धो भवति तदाहारकशरीरबन्धनम् , यदुदयवशाद् गृहीतानां गृह्यमाणानाञ्च तैजसपुद्गलानां परस्परं कार्मणपुद्गलैश्च सह सम्बन्धो भवति तत्तैजस शरीरवन्धननाम, यदयान पुनहीतानां गृह्यमाणानाञ्च कार्मणपुदगलानां परस्परं सम्बन्धो भवति तत्कामणशरीरबन्धननामकर्म अवसेयम् , गौतमः पृच्छति-'सरीरसंघायणामेणं भंते ! कइविहे पणते ?' हे भदन्त ! शरीरसंघातनाम खलु कर्म कतिविधं प्रज्ञप्तम् ? संघात्यन्ते-एकत्रीक्रियन्ते औदारिकादिशरीरपुद्गला येन तत् संघातनाम ? भगवानाह'गोयमा ! पंचविहे पण्णत्ते ?' हे गौतम ! शरीरसंघातनाम पञ्चविधं प्रज्ञप्तम् , 'तं जहाओरालियसरीरसंघायनामे जाव कम्मगसरीरसंघायनामे' तद्यथा-औदारिकशरीरसंघातनाम १ यावत्-चौक्रियशरीरसंघातनाम २ आहारकशरीरसंघातनाम ३ तेजसशरीरसंघातनाम ४ कार्मणशरीरसंघातनाम ५ तत्र यदुदयवशादौदारिकशरीररचना अनुकारिसंघातरूपा सम्पद्यते तदौ. से पूर्वगृहीत और वर्तमान में ग्रहण किए जानेवाले आहारकशरीर के पुद्गलों का आपस में तथा तैजस एवं कार्मण शरीर के साथ संबंध होता है, वह आहा. रकशरीर बन्धननामकर्म कहलाता है। जिसके उदय से पूर्वगृहीत और वर्तमान में ग्रहण किए जानेवाले तेजसशरीर के पुद्गलों का परस्पर और कार्मणशरीर के पुद्गलों के साथ संबंध होता है, वह तैजसशरीर बन्धननामकर्म है । जिस कर्म के उदय से पूर्वगृहीत और वर्तमान में ग्रामाण कार्मण पुद्गलों का पर स्पर संबंध होता है, यह कार्मणशरीर बन्धननामकर्म है।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! शरीरसंघातनामकर्म कितने प्रकार का है ?
भगवान्-हे गौतम ! शरीरसंघातनामकर्म पांच प्रकार का कहा है, यथा(१) औदारिकशरीर संघातनामकर्म (२) वैक्रियशरीर संघातनामकर्म (३) आहारकशरीर संघातनामकर्म (४) तैजसशरीर संघातनामकर्म और (५) कार्मणशरीरसंघातनामकर्म । जिस कर्म के उदय से औदारिकशरीर आदि के આહારકશરીર બન્ધન નામકર્મ કહેવાય છે. જેના ઉદયથી પૂર્વ ગૃહીત અને વર્તમાનમાં ગ્રહણ કરાઈ રહેલા તૈજસ શરીરનાં પુદ્ગલોના પરસ્પર અને કાર્માણ શરીરના પુદ્ગલની સાથે સમ્બન્ધ થાય છે, તે તેજસ શરીર બન્ધન નામકર્મ છે. જેમના ઉદયથી પૂર્વ ગૃહીત અને વર્તમાનમાં ગ્રામાન કામણ પુદ્ગલેને પરસ્પર સંબંધ થાય છે, તે કાર્માણ શરીર બન્ધન નામકર્મ છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન! શરીર સંઘાત નામકર્મ કેટલા પ્રકારના છે?
શ્રી ભગવાન –હે ગૌતમ ! શરીર સંઘાત નામકર્મ પાંચ પ્રકારના છે જેમકે-(૧) ઔદારિક શરીર સંઘાત નામકર્મ (૨) ક્રિય શરીર સંઘાત નામકર્મ (૩) આહારક શરીર સંઘાત નામકર્મ (૪) તેજસ શરીર સંઘાત નામકમ અને (૫) કામણ શરીર સંઘાત નામકમ.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
