________________
प्रमेयबोधिनी येका पद २३ उ. २ सू. ७ कर्मप्रकृतिनिरूपणम् कतिविधं प्रज्ञप्तम्? भगवानाह-गोयमा!" हे गौतम! 'पंचविहे पण्ण' ज्ञानावरणीय कर्म पञ्चविध प्रज्ञप्तम्, 'तं जहा-आभिणिबोहियनाणावरणिज्जे जाव केवल नाणावरगिज्जे' तद्यथा-आभिनिवोधिकज्ञानावरणीयं यावत् श्रतज्ञानावरणीयम् अवधिज्ञानावरणीय मनःपर्यवज्ञानावरगोयम्, कालज्ञानावरणीयम्. तत्र आभिनिवोधिक ज्ञानस्य मतिज्ञानस्येत्यर्थः आवरणीयम् आभिनिबोधिज्ञानावरणीयम् एवं श्रुतज्ञानावरणीयादिकमपि व्युत्पादनोयम्, अथ दर्शनावरणीयस्योत्तरप्रकृतिमधिकृत्याह'दंपणावरणिज्जे णं भंते ! कम्मे कइविहे पण्णत्ते?' हे भदन्त ! दर्शनावरणीयं खलु कम कतिविधं प्रज्ञा पम् ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'दुविहे पण्ण' दर्शनावरणों यं कर्म द्विविध प्रज्ञप्तम् , 'तं जहा-निदापंचए य दंसगचउकाए य' तद्यथा निद्रापश्चाश्च, दर्शन चतुष्कञ्च, गौतमः पृच्छति-'निहापंचएणं भंते! कइविहे पण्ण?' हे भदन्त ! निदापञ्चकं खलु कतिविधं प्रज्ञप्तम् भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'पंचविहे पण्ण' निद्रापञ्चकं पञ्चविध प्रज्ञप्तम्, 'तं जहा-निद्दा जाव थिणद्धी' कर्म कितने प्रकार का कहा है ? ।
श्री भगवान्-हे गौतम ! ज्ञानावरणीय कर्म पांच प्रकार का कहा है। वह इस प्रकार हैं- (१) आभिनिबोधिकज्ञानावरण (२) श्रुतज्ञानावरण (३) अबधि ज्ञानावरण (४) मनापर्यवज्ञानावरण और (५) केवल ज्ञानावरण ।
__जो कम आभिनिबोधिक ज्ञान अर्थात् मति ज्ञान को आवृत्त करता है, उसे आभिनिषोधिक ज्ञानावरण कहते हैं । इसी प्रकार श्रुत ज्ञानावरणीय आदि भो समझ लेने चाहिए।
श्री गौतमस्वामी-हे भगवन् ! दर्शनावरणीय कर्म कितने प्रकार का कहा है ?
श्री भगवान्-हे गौतम ! दर्शनावरणीय कर्म दो प्रकार का कहा है, यथा-निद्रापंचक और दर्शनचतुष्क।
श्री गौतभस्वामी-हे भगवन् ! निद्रापंचक के कितने भेद कहे हैं ? श्री भगवान्-हे गौतम ! निद्रापंचक के पांच भेद है-(१) निद्रा (२) निद्रानिद्रा
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ! જ્ઞાનાવરણીય કમ પાંચ પ્રકારનાં છે. તે આ પ્રકારે છે(1) मालिनिमाधि: ज्ञाना३२ (२) श्रुतज्ञानावर (3) मवधिज्ञाना१२६५ (४) मनः पयવજ્ઞાનાવરણ અને (૫) કે લજ્ઞાનાવરણ. જે કમ આભિનિબંધિજ્ઞાન અર્થાત્ મતિજ્ઞાનને આવૃત્ત કરે છે, તેને અભિનિબાધિક જ્ઞાનાવરણ કહે છે. એ જ પ્રકારે શ્રુતજ્ઞાનાવરણીય આદિ પણ સમજી લેવાં જોઈએ. - શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન! દર્શનાવરણીય કર્મ કેટલા પ્રકારનાં કહ્યાં છે?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ! દર્શાનાવરણીય કર્મ બે પ્રકારના કહ્યાં છે જેમકે નિદ્રા પંચક અને દર્શન ચતુષ્ક.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-ભગવન! નિદ્રાપંચકના કેટલા ભેદ કહ્યા છે?
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫