________________
१५६
प्रज्ञापनासूत्रे क्रियाणां मध्ये कतराः कतराभ्योऽल्पा वा बहुका वा तुल्या वा विशेषाधिका वा भवन्ति! भगवानाह-'गोयमा!' हे गौतम ! 'सव्वत्थावाओ मिच्छादसणवत्तियाओ किरियाओ' सर्वस्ताका मिथ्यादर्शनप्रत्ययाः क्रिया भवन्ति मिथ्यादृष्टीनामेव तत्सत्त्वात्, ताभ्यः 'अपच्चक्खाणकिरियाओ विसेसाहियाओ' अप्रत्याख्यानक्रिया विशेषाधिका भवन्ति अविरतसम्यग्दृष्टीनां मिथ्यादृष्टीनां च सद्भावात्, ताभ्योऽपि-'पारिग्गहियाओ विसेसाहियाओ' पारिग्रहिकाः क्रिया विशेषाधिका भवन्ति देशविरतानां मिथ्यादृष्टीनाम् अविरतसम्यग्दृष्टीनाश्च सद्भावात् ताभ्योऽपि-'आरंभियाओ किरियाओ विसेसाहियाओ' आरम्भिक्यः क्रिया विशेषाधिका भवन्ति प्रमत्तसंयतानां पूर्वोक्तानाश्च सत्वात् ताभ्योऽपि-'मायावत्तियाओ विसेसाहियाओ' मायाप्रत्ययाः क्रिया विशेषाधिका भवन्ति अप्रमत्तसंयतानामपि तद्भावात् इति-पण्णवणाए बापीसइमं पयं समत्तं' प्रज्ञापनायां द्वाविंशतितमं क्रियापदं समाप्तम् ॥ २२ ॥ ॥ सू ९ ॥
२३ त्रयोविंशतितमं कर्मप्रकृतिपदम्-अधिकारद्वारगाथामूलम्-'कइपगडी १, कहबंधइ २, कइहि वि ठाणेहिं बंधए जीयो ३। कइवेदेइय पयडी ४, अणुभावो कइविहो कस्स ५॥१॥ विशेषाधिक है?
श्री भगवान्-हे गौतम ! सब से कम मिथ्यादर्शनप्रत्यया क्रियाएँ हैं। वे केवल मिथ्यादृष्टि जीवों को ही होती है। उनकी अपेक्षा अप्रत्याख्यान क्रियाएँ विशेषाधिक है, क्योंकि वे अविरत सम्यग्दृष्टि और मिथ्यादृष्टि दोनों को होती हैं। उनसे पारिग्रहिकी क्रियाएँ विशेषाधिक है, क्योंकि वे मिथ्यादृष्टि, अविरतसम्यग्दृष्टि और देशविरत जीवों को होती हैं। आरंभिकी क्रियाएँ उनसे भी विशेषाधिक है क्योंकि प्रमत्तसंयतों में भी उनका सद्भाव रहता है। मायाप्रत्यया क्रियाएँ उनसे भी विशेषाधिक हैं, क्योंकि अप्रमत्तसंयतो में भी उनका सद्भाव होता है । ॥ सू ९ ॥
बाईसवां पद समाप्त ॥ २२ ॥ દર્શન પ્રત્યયા ક્રિયાઓમાં કેણ કોની અપેક્ષા એ, અલ્પ, ઘણા, તુલ્ય અગર વિશેષાધિક છે?
શ્રી ભગવાન–હે ગૌતમ! બધાથી થોડી મિથ્યાદર્શન પ્રત્યયા ક્રિયાઓ છે. તેઓ કેવળ મિયાદૃષ્ટી જીવોને જ થાય છે. તેમની અપેક્ષાએ અપ્રત્યાખ્યાન ક્રિયાઓ વિશેષાધિક છે, કેમકે તે અવિરત સમ્યગ્દષ્ટી અને મિથ્યાદિષ્ટ બનેને થાય છે. તેમનાથી પારિગ્રહિકી ક્રિયાઓ વિશેષાધિક છે, કેમકે તેઓ મિયાદષ્ટી, અવિરત સમ્યગ્દષ્ટી અને દેશવિરત છોને થાય છે. આરંભિકી ક્રિયાઓ તેમનાથી પણ વિશેષાધિક છે, કેમકે પ્રમત્ત સંયતોમાં પણ તેમને સદ્ભાવ રહે છે. માયાપ્રત્યયા ક્રિયાઓ તેમનાથી પણ વિશેષાધિક છે, કેમકે અપ્રમત્ત સંયતામાં પણ તેમને સદ્ભાવ હોય છે.
બાવીસમું પદ સમાપ્ત
ma
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
