________________
प्रबोधिनी टीका पद २१ सू० १० पुद्गलचयननिरूपणम्
८१३
तस्य कार्मणशरीरं नियमतो भवत्येव, कार्मणशरीरामावे औदारिकशरीरासंभवात् किन्तु यस्प कार्मणशरीरं भवति तस्यौदारिकशरीरं स्थादस्ति स्यान्नास्ति, विर्यग्मनुष्याणामस्ति देवनैरयि काणां नास्तीति भावः अथ वैक्रियशरीरस्याहारकशरीरादिभिः सह संयोगं प्ररूपयितुमाह'जस्सणं भंते! वे उच्चियसरीरं तस्स आहारगसरीरं, जस्स आहारगसरीरं तस्स वे उच्चियसरीरं ?” हे भदन्त ! यस्य खलु जीवस्य वैक्रियशरीरं भवति तस्य किम् आहारकशरीरमपि भवति ? तथा स्याहारकशरीरं भगवता कथितं तस्य किं वैक्रियशरीरमपि कथितं भवति ? भगवानाह - 'गोमा !' हे गौतम! 'जस्स वेउव्वियसरीरं तस्स आहारगसरीरं नत्थि, जस्स वि आहारगसरीरं तस्स व वेव्वयसरीरं नत्थि' यस्य जीवस्य वैक्रियशरीरं तस्याहारकशरीरं नास्ति, यस्यापि आहारकशरीरं भवति तस्यापि वैक्रियशरीरं नास्ति न भवत्यैव, समकालं तयोरेकस्य जीवस्या. संभवात्, 'तेया कम्माई जहा ओरालिएण समं तदेव आहारगसरीरेण वि समं तेया कम्माई कार्मणशरीर के अभाव में औदारिकशरीर का होना असंभव है, किन्तु जिसके कार्मणशरीर होता है, उसके औदारिकशरीर होता भी है और नहीं भी होता - तिर्यंचों और मनुष्यों के होता है, देव- नारकों के नहीं होता। अब वैक्रियशरीर के आहारक आदि शरीरों के साथ संयोग की प्ररूपणा की जाती है
श्रीगौतमस्वामी - हे भगवन् ! जिस जोव के वैक्रियशरीर होता है, उसके आहारकशरीर होता है ? और जिसके आहारकशरीर होता है उसके वैक्रिय शरीर होता है ?
भगवान - हे गौतम! जिसके वैक्रियशरीर होता है उसके आहारकशरीर नहीं होता और जिसके आहारकशरीर होता है, उसके वैक्रियशरीर नहीं होता यह दोनों शरीर एक साथ एक जीव के नहीं हो सकते ।
तेजस और कार्मणशरीरों की औदारिकशरीर के साथ जैसे प्ररूपणा की શરીરનું હૅવું અસંભવિત છે, પણ જેને કાણુશરીર હેય છે, તેને ઔદારિકશરીર હાય છે અને નથી પણ હાતુ-તિય ચા અને મનુષ્યેાને હાય છે, દેવ-નારકાને નથી હોતાં હવે વક્રિયશરીરને આહુરિકશરીરની સાથેના સચેાગની પ્રર્પણા કરાય છે— શ્રીગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! જે જીવને વૈક્રિયશરીર હાય છે, તેને આહારકશરીર હાય છે ? અને જેને આહારકશરીર હોય છે તેને વૈક્રિયશરીર હાય છે ?
શ્રીભગવાન-હું ગૌતમ! જેને વૈક્રિયશરીર હાય છે, તેને આહારકારીર નથી હેતુ અને જેતે આહારકશરીર ઢાય છે, તેને વૈક્રિયશરીર નથી હેતુ, આ બન્ને શરીર એક સાથે એક જીવના નથી હેઈ શકતાં.
તેજસ અને કાણુશરીરની ઔદારિકશરીરની સાથે જેવી પ્રરૂપણા કરી છે, એજ પકાર વૈક્રિયશરીરની સાથે પણ પ્રરૂપણા કરવી જાઈએ. આહારકશરીરનો સાથે પણ તેમની એજ પ્રકારે પ્રરૂપણા સમજવી જોઇએ.
श्री प्रज्ञापना सूत्र : ४
