________________
६५६
प्रज्ञापनासत्रे
सहस्रम्, चतुष्पदस्थलचराणां गथ्युतपृथक्त्वम्, उरः परिसर्पस्थलचराणां योजनपृथक्त्वम्, भुजपरिसर्प स्थलचराणां पक्षिणां खेचराणाञ्च धनुः पृथक्त्वमौदा रिकशरीरावगाहना बोध्या, इत्येवं पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिका नामौदारिकशरीरावगाहना मानमभिधाय सम्प्रति मनुष्याणामौदा रिकशरीरावगाहना मानं प्ररूपयितुमाह- 'मणूस्सोरालिय सरीरस्स णं भंते ! के महालिया सरीरोगाहणा पण्णत्ता !' हे भदन्त ! मनुष्यौदारिकशरीरस्य खलु किं महालया - कियद् विस्तारा शरीरावगाहना प्रज्ञप्ता ? भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम ! 'जहण्णेणं अंगुलस्स असंखेज्जइ भागं, उक्को सेणं तिष्णि गाउयाई' जघन्येन अगुलस्यासंख्येयभागं यावत्, उत्कृष्टेन पुनस्त्रीणि गव्यूतानि देवकुर्शयपेक्षया मनुष्याणामौदारिकशरीरावगाहना प्रज्ञप्ता, ' एवं अपज्जत्ताणं जहणेणं उक्कोसेणं अंगुलरूप असंखेज्जइ भागं' एवम् पूर्वोक्तरीत्या अपर्या तानां मनुष्याणां जवन्येन उत्कृष्टेन अङ्गुलस्या संख्येय माग मात्र मौदा रिकशरीरावगाहना है, चतुष्पद स्थलचरों की अवगाहना गव्यूतिपृथक्त्व की, उरपरिसर्पो की योजन पृथक्त्व को, भुजपरिसर्प स्थलचरों की तथा खेचर पक्षियों की धनुषपृथक्त्व की औदारिकशरीर की अवगाहना समझनी चाहिए || २ ||
-
इस प्रकार पंचेन्द्रिय तिर्यचों के औदारिकशरीर की अवगाहना का प्रमाण बता कर अब मनुष्यों के औदारिक शरीर की अवगाहना का प्रमाण निरू पण किया जाता है
गौतमस्वामी - हे भगवन् ! मनुष्यों के औदारिकशरीर की अवगाहना कितनी बडी कही गई है ?
भगवान - हे गौतम! जघन्य अंगुल के असंख्यातवें भाग की और उत्कृष्ट तीन गव्यूति की होती है । यह अवगाहना देवकुरु आदि की अपेक्षा से समझना चाहिए।
इसी प्रकार अपर्याप्त मनुष्यों की जघन्य और उत्कृष्ट औदारिकशरीर की સ્થલચરાની વગાડના ગગૃતિ પૃથકત્વની, ઉપરસની યેજન પૃથકત્વની ભુજપરિસર્પીસ્થલચરની તથા ખેચર પક્ષિયાની ધનુષ્ય પૃથકત્ર ઔદાકિશરીરની અવગાહના સમજવી જોઇએ, ારા
એ પ્રકારે પંચેન્દ્રિયતિય ચાના ઔઢારિકશરીરની અવગાહનાનું પ્રમાણુ ખતાવીને હવે મનુષ્યાના ઔદારિકશરીરની અવગાહનાનું પ્રમાણ નિરૂપણ કરાય છે—
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! મનુષ્યાના ઔદારિકશરીરની અવગાહના કેટલી માટી
डुडी छे ?
શ્રી ભગવાન હે ગૌતમ ! જઘન્ય અ`ગુલના સખ્યાતમા ભાગની અને ઉત્કૃષ્ટ ત્રણ ગભૂતિ હોય છે, આ અવગાહના દેવકુરૂ આદિની અપેક્ષાથી સમજવી જોઇએ.
એજ પ્રકારે અપર્યાપ્ત મનુષ્ચાની જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટ ઔદારિકશરીરની અવગાહના
श्री प्रज्ञापना सूत्र : ४
