________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २१ सू० २ औदारिकशरीरसंस्थाननिरूपणम् ६२९ संस्थानमुच्यते, यत्र तु वक्षः स्थलोदरादिकं यथा प्रमाणलक्षणोपेतं वर्तते किन्तु पाणिपादादिकं परिहीनं भवति तद् वामनसंस्थानं व्यपदिश्यते, यत्र पुनः सर्वेऽप्यवयवा यथोक्तप्रमाणलक्षणहीना भवन्ति तत हुण्डसंस्थानं व्यपदिश्यते इति बोध्यम्, गौतमः पृच्छति'समुच्छिमतिरिक्खजीणिय पंचिंदिय ओरालियसरीरेणं भंते ! कि संठिए पण्णत्ते' हे भदन्त ! संमूछिमतिर्यग्योनिकपञ्चेन्द्रियौदारिकशरीरं खलु किं संस्थितं किमाकारं प्रज्ञप्तम् ? भगवानाह-गोयमा!' हे गौतम ! 'हुंडसंठाणसंठिए पण्ण' संमूञ्छिमतिर्यग्योनिकपञ्चेन्द्रियौदारिकशरीरं हुण्डसंस्थानसंस्थितं प्रज्ञप्तम् ‘एवं पजत्तापजत्ताण वि' एवम्-संमूच्छिमतिर्यग्योनिकानामिव पर्याप्ता पर्याप्तानापि तिर्यग्योनिकसंमूच्छिमपश्चेन्द्रियौदारिकशरीराणाम् आकारो हुण्ड संस्थानसंस्थितोऽवसेयः, तहा-संमूच्छिमपर्याप्तापर्याप्तानां त्रयाणामपि
(५) कुब्जकसंस्थान-जिस आकार में शिर, गर्दन, हाथ, पैर आदि प्रमाणो. पेत हों किन्तु वक्षस्थल, उदर आदि नीचे हो, वह कुजक संस्थान कहलाता है
(५) वामनसंस्थान-जिसमें छाती, पेट आदि अंग प्रमाणयुक्त हों किन्तु हाथ-पैर आदि हीन हों, वह वामनसंस्थान कहलाता है।
(६) जिसमें सभी अंगोपांग बेडौल हों, लक्षण हीन हो, यह हुडकसंस्थान समझना चाहिए।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! संमूर्छिम तियायोनिक पंचेन्द्रिय औदारिकशरीर किस आकार का कहा है ?
भगवान्-हे गौतम ! संमूर्छिम तिर्यग्योनिक पंचेन्द्रियों का औदारिकशरीर हुंड संस्थान वाला कहने में आया है। इसी प्रकार संमूर्छिम तिर्यंचों के पर्याप्त
और अपर्याप्त के शरीर भी हुंडसंस्थान याले ही होते हैं। इस प्रकार समुच्चय संमूर्छिम तिर्यच पंचेन्द्रियों का, संमूर्छिम पंचेन्द्रिय तिर्यंचों का तथा अपर्याप्त
(૪) કુજક સંસ્થાન-જે આકારમાં માથું, ગર્દન, હાથ, પગ આદિ પ્રમાણે પિત હોય, પરંતુ વક્ષસ્થલ, ઉદર આદિનીચે હોય તે મુજક સ્થાન કહેવાય છે.
(૫) વામન સંસ્થાન-જેમાં છાતી, પેટ આદિ અંગ પ્રમાણુયુક્ત હોય, પરંતુ હાથ, પગ આદિ હીન હોય, તે વામન સંસ્થાન કહેવાય છે.
(६) हु स्थान-रेम Amit मे हाय, डीन हाय तेने ४. સંસ્થાન સમજવું જોઈએ. - શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્! મૂર્ણિમ તિર્યનિક પંચયિના ઔદારિક શરીર કેવા આકારના કહ્યાં છે?
શ્રી ભગવાન હે ગૌતમ! સંમૂર્છાિમ તિર્યનિક પચેન્દ્રિયના ઔદારિકશરીર હંડસંસ્થાનવાળાં કહ્યાં છે. એ જ પ્રકારે સંભૂમિ તિર્યંચના પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્તના શરીર પણ હુંડસંસ્થાનવાળા જ હોય છે. એ પ્રકારે સમુચ્ચય સંભૂમિ તિર્યંચ પંચે
श्री. प्रशान। सूत्र:४
