________________
प्रमापनास्त्रे प्रदेशार्थतया असंख्येयगुणानि, उत्कृष्टानि नीललेश्या स्थानानि प्रदेशार्थतया असंख्येयगुणानि, एवं कृष्ण तेजः पद्मलेश्या स्थानानि उत्कृष्टानि प्रदेशार्थतया असंख्येयगुणानि ॥० २१॥
प्रज्ञापनायां भगवत्यां लेश्यापदस्य चतुर्थो देशः समाप्तः ॥ टीका-पूर्व कृष्णादिलेश्यायोग्य द्रव्य परमाणु वर्गणाः प्ररूपिताः, अथ-चतुर्दशं कृष्णादिलेश्यास्थानद्वारं प्ररूपयितुमाह- केवइयाणं भंते ! 'कण्हलेस्साणं ठाणा पण्णत्ता ? हे भदन्त ! कियन्ति खलु कृष्णलेश्यानां स्थानानि-प्रकर्षापकर्षप्रयुक्तस्वरूपभेदात्मकानि प्रशसानि ? भगवानाह-गोयमा !' हे गौतम ! 'असंखेज्जा कण्हलेस्साणं ठाणा पण्णत्ता' असंख्येयानि कृष्णछेश्यानां स्थानानि प्रज्ञप्तानि सन्ति तथा च भावरूपाणां कृष्णादिडेश्यानां मध्ये एकैकस्या लेश्यायाः प्रकर्षापर्षप्रयुक्तस्वरूपभेदात्मकानि स्थानानि कालापेक्षयाऽसंख्येयोत्सलेश्या के स्थान असंख्यातगुणा हैं (उक्कोसया नीललेस्साठाणा पएसट्टयाए असंखेज्जगुणा) नीललेश्या के उत्कृष्ट स्थान प्रदेशों की अपेक्षा असंख्यातगुणा हैं (एवं कण्हते उपमलेस्साठाणेहितो उक्कोसया सुक्कलेस्साठाणा पएसट्टयाए असं. खेजगुणा) इसी प्रकार कृष्णलेश्या, तेजोलेश्या और पद्मलेश्या के स्थानों से उत्कृष्ट शुक्ललेश्या स्थान प्रदेशों की अपेक्षा असंख्यातगुणा हैं
चोथा उद्देशक समास टीकार्थ-हमसे पूर्व कृष्ण आदि लेश्याओं के योग्य द्रव्य के परमाणुओं की वर्गणाओं का निरूपण किया गया,अब लेश्याओं के स्थानों की प्ररूपणा की जाती है
गौतमस्वामी-हे भगवन! कृष्णलेश्याओं के कितने स्थान अर्थात तरतमता के आधार पर होने वाले भेद कहे हैं ?
भगवान्-हे गौतम ! कृष्णलेश्याओं के असंख्यात स्थान कहे हैं, भाव रूप कृष्णलेश्या के तारतम्य को लेकर होने वाले भेद रूप स्थान काल की अपेक्षा सट्टयाए असखेज्जगुणा) नाना : स्थान प्रशानी अपेक्षा मध्यात छ (एवं कण्हते उपम्हलेसाठाणेहि तो उक्कोसया सुक्कलेसा ठाणा पएसट्टयाए असखेज्जगुणा) એજ પ્રકારે કૃષ્ણલેશ્યા, તેલેથ્ય અને પદ્મશ્યાના સ્થાનેથી ઉત્કૃષ્ટ શુકલેશ્યાના સ્થાન પ્રદેશની અપેક્ષાએ અસંખ્યાતગણી છે.
ચેથે ઉદ્દેશક સમાપ્ત ટીકાર્ય–આનાથી પહેલાં કૃણ આદિ વેશ્યાઓના યોગ્ય દ્રવ્યોના પરમાણુઓની વગણનું પ્રતિપાદન કરાયું. હવે વેશ્યાઓના સ્થાનેની નિરૂપણ કરાય છે—
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન ! કૃષ્ણલેશ્યાઓના કેટલા સ્થાન અર્થાત્ તરમતાના આધાર પર થનારા ભેદ કહ્યા છે?
શ્રી ભગવન–ડે ગૌતમ ! કૃષ્ણલેશ્યાઓના અસંખ્યાત સ્થાન કહ્યા છે. ભાવલેશ્યાના તારતમ્યને લઈને થનારા ભેદરૂપ સ્થાન કાળની અપેક્ષાએ અસંખ્યાત ઉત્સર્પિણ--અવસ
श्री प्रशाना सूत्र:४
